سالک و روش‌ های درمان اسکار سالک

سالک یا لیشمانیوز جلدی یكی از بیماری‌‌های شایع كشور است كه بعد از مالاریا مهمترین بیماری منتقل شده به وسیله حشرات محسوب می‌‌شود. دکتر مریم ملکی در این مورد توضیح می‌دهد.

شیوع بیماری سالک

این‌ بیماری‌ در بسیاری‌ از کشورهای‌ گرمسیر دنیا به‌ صورت‌ بومی‌ وجود دارد و هنوز از معضلات بهداشتی كشور ما و حدود 80 كشور دنیا به شمار می‌آید. سالک بیشتر در نواحی‌ شرق‌، شمال‌ (شهرستان ‌برخوار و میمه‌)، شمال‌ شرق‌ (شهرستان‌های‌ اردستان‌، نطنز، آران‌ و بیدگل‌ و کاشان‌) استان دیده می‌شود.

بیماری سالک در سال‌های اخیر سیر صعودی داشته و گزارشاتی مبنی بر مشاهده بیماری در مناطقی که بیماری در آن‌ها وجود نداشته است نیز دیده می‌شود. متاسفانه بیماری سالک قابل ریشه کنی نیست و تنها با اجرای اقداماتی همچون مبارزه با ناقل و افزایش آگاهی عمومی قابل کنترل است و می‌توان تعداد مبتلایان به آن را کاهش داد.

شکل 1 سالک

علائم سالک

1. سالک بیماری با عامل انگلی است و مشخصه بارز آن زخم‌هایی آشکار است که ممکن است در هر نقطه از بدن ایجاد شود.
2. این عفونت مولد بیماری‌هایی در انسان به ویژه در بین کودکان و بزرگسالان با سیستم ایمنی سرکوب شده است.
3. بیماری سالک پوستی، بد شکلی ناخوشایندی را به همراه دارد. شایع‌ترین‌ محل‌ ضایعات‌ که حاشیه‌های نامنظمی دارد و کمی از سطح پوست فرورفته‌تر می‌باشد.
4. در نواحی‌ باز بدن‌ به خصوص‌ صورت‌، دست و پا است که قابل رویت بوده و اثرات روحی و روانی نامطلوبی بر فرد دارد.

در سالک پوستی، علامت اولیه معمولا برجسته شدن محل نیشِ پشه است. معمولا این برجستگی پس از چند هفته یا چند ماه دیده شده و ناقل انگل است. با گسترش عفونت، برجستگی‌ها نیز افزایش می‌یابد. برجستگی اولیه به آرامی بزرگ شده و غالبا به شکل زخم باز در آمده که دلمه بسته یا تراوشاتی دارد. زخم معمولا دردناک بوده و باعث ایجاد علامت دیگری نمی‌شود مگر این که عفونت‌های باکتریایی در آن شکل بگیرد. معمولا زخم پس از گذشت چند ماه به‌ خودی‌خود بهبود یافته اما چندین سال باقی می‌ماند. این زخم‌ها باعث ایجاد اسکارهای دائمی شده که مشابه جای سوختگی است. در برخی موارد زخم‌ها روی پوست همه بدن دیده می‌شوند. سالک ممکن است باعث تشکیل اسکارهای آتروفی بد شکلی شود که گزینه‌های درمانی برای اصلاح آن محدود است.

چنانچه پشه خاکی شما را نیش زده باشد، احتمال این که به عفونت سالک مبتلا شوید، بسیار بالا خواهد بود و به همین دلیل باید به سرعت برای تحت درمان قرار گرفتن به متخصص پوست مراجعه کنید. متاسفانه راهی برای جلوگیری از باقی ماندن جای زخم سالک وجود ندارد اما هر چه‌ سریع‌تر اقدام به درمان کنید، احتمال اسکار کمتر و اندازه آن نیز کوچک‌تر خواهد بود.

شکل ۲ علائم سالک

انتقال سالک چگونه است

سالک نوعی عفونت با عامل انگلی است که با نیش زدن پشه خاکی بین انسان‌ها منتشر می‌شود. حشرات خاکی کوچک زمانی که حیواناتی مانند سگ سا جوندگان را نیش می‌زنند، انگل را منتشر می‌کنند. به ندرت عفونت از طریق خون و به وسیله سوزنی که فرد ناقل قبلا از آن استفاده کرده است یا از طریق مادر به فرزند یا بسیار به ندرت از طریق تماس‌های جنسی منتقل می‌شود.

افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بدن به خصوص مبتلایان به ایدز مستعد ابتلا به سالک هستند. احتمال انتقال سالک در ساعات بین غروب تا طلوع آفتاب در بالاترین حد ممکن قرار دارد چون در این بازه زمانی پشه‌های خاکی معمولا بیشترین فعالیت را دارند. این بیماری انواع مختلفی دارد، دو نوع شایع آن به پوست یا اندام‌های داخلی آسیب می‌زند.

شکل ۳ انتقال سالک

سالک پوستی

شایع‌ترین نوع سالک، سالک پوستی یا جلدی است که فقط باعث زخم شدن پوست می‌شود. درمان این عارضه همیشه ضروری نیست اما اقدامات درمانی التیام را تسریع می‌کند و از بروز عوارض و اسکار شدید جلوگیری می‌کند.

علل سالک

علل سالک، انگلی تک یاخته‌ای از گونه لیشمانیا است و از طریق نیش پیشه خاکی آلوده منتقل می‌شود.

شکل ۴ علل سالک

عامل‌های خطر سالک

• عارضه‌های اجتماعی‌ـاقتصادی مانند فقر
• سوء‌تغذیه
• تحرک جمعیت
• تغییرات محیطی
• تغییرات جوی

تشخیص سالک

اگر بیمار، سفری به مناطق با شیوع بالای سالک انجام داده یا مدتی در آن جا زندگی کرده است، باید این موضوع را با پزشک در میان بگذارد تا پزشک آزمایش لازم برای بررسی وجود انگل را انجام دهد. اگر بیمار به سالک مبتلا باشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های دیگری را برای تعیین گونه لیشمانیای عامل بیماری می‌دهد.

نمونه‌برداری از زخم سالک

پزشک بخش کوچکی از پوست یکی از زخم‌ها را برای نمونه‌برداری با خراش دادن بر می‌دارد. این نمونه برای تعیین نوع انگل زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود یا کشت داده می‌شود. متخصص با کشت نمونه متوجه می‌شود که آیا انگل در نمونه وجود دارد یا خیر. در این روش به تعداد کمی از انگل‌ها فرصت داده می‌شود تا رسیدن به سطوح قابل تشخیص رشد کنند.

پیشگیری از سالک

برای این که با نیش زدن پشه خاکی دچار سالک نشوید، اقدام‌های پیشگیرانه زیر را رعایت کنید:

• لباس‌هایی بپوشید که تا حد امکان پوست را بپوشاند. جوراب بپوشید.
• بر روی قسمت‌های بدون پوشش پوست و روی آستین لباس و پاچه شلوار ماده دافع حشرات بزنید. موثرترین دافع گونه‌های حاوی DEET هستند.
• در اتاق خواب و محیط‌های سربسته حشره‌کش بزنید.
• در طبقات فوقانی ساختمان بخوابید. پشه خاکی نمی‌تواند در ارتفاعات بالا پرواز کند.
• در ساعات بین غروب تا طلوع آفتاب به فضای باز نروید.
• در فضای سربسته از توری و تهویه استفاده کنید.
• دور تخت خواب پشه‌بند بزنید و راه نفوذ پشه را با زیر تشک بردن لبه‌های پشه‌بند کاملا مسدود کنید.
• پنجره‌ها و درب‌ها را با حفاظ بپوشانید و در صورت امکان از دستگاه تهویه مطبوع استفاده کنید. پنکه پرواز کردن را برای حشرات دشوارتر می‌کند.‌

درمان زخم سالک

درمان با دارو

عفونت عموما با ترکیبات آنتیموان درمان می‌شود که در ادامه به بعضی از آن‌ها و دیگر روش‌های درمان اشاره می‌شود:

• ترکیبات حاوی آنتیموان: استیبوگلوکونات سدیم و مگلومین آنتیمونات معمولا رقیق می‌شود و از طریق سرم به مدت 15 دقیقه تزریق می‌شود تا از ترومبوفلبیت جلوگیری شود. دوره این درمان 20 تا 30 روز است.

دیگر داروها:

• آمفوتریسین
• کتوکونازول
• میلتفوسین: میلتفوسین به عنوان نخستین داروی خوراکی موثر و ایمن با قابلیت درمان تمام زخم‌های بزرگ سالک معرفی شده است. ظاهرا این دارو با سالک احشایی و پوستی مقابله می‌کند.
• پارامومایسین
• پنتامیدین
• فلوکونازول

درمان موضعی

درمان موضعی برای بیماری موضعی پیشنهاد می‌شود.

• تزریق داروهای حاوی آنتیموان در لبه زخم را شامل می‌شود.
• هیپرترمی القاء شده با اولتراسوند

هیپرترمی موضعی القاء شده با اولتراسوند دو یا سه بار در هفته‌ برای درمان سالک پوستی حاد انجام می‌شود. نتایج به دست آمده بیانگر ایمنی گرمای موضعی و موثر بودن درمان برای بیماران مبتلا به سالک جلدی حاد است.

شکل ۵ درمان سالک

روش‌های درمان اسکار یا جای سالک

سالک پوستی جای زخم‌های آتروفیک ناخوشایندی را ایجاد می‌کند که روش‌های محدودی برای درمان آن وجود دارد. صرف نظر از علت ایجاد اسکار بر روی پوست در نتیجه سالم، تصادف، عمل جراحی، یا سوختگی، این مشکل می‌تواند باعث ایجاد ظاهر نامناسب برای افراد شود. جای زخم ایجاد شده بر روی پوست می‌تواند بر اعتماد به نفس فرد تاثیر گذارد. این شرایط همچنین می‌تواند توجه ناخواسته دیگران را به فرد جلب کند. جای زخم‌ها (اسکارها) دارای ظاهر متفاوت و معمولا برآمده نسبت به بافت سایر بخش‌های پوست هستند زیرا بافت زخم از کلاژن به جای سلول‌های عادی پوست تشکیل می‌شود. در نتیجه اسکارها معمولا رنگ متفاوت داشته و دارای غدد چربی یا پیازهای مو نمی‌باشند. شدت و رفع جای سالک و زخم ایجاد شده بر روی پوست به فاکتورهای متعدد همچون اندازه و عمق زخم، خون‌رسانی به ناحیه مورد نظر، ضخامت و رنگ پوست فرد بستگی دارد. بعضی افراد گرایش به ایجاد جای زخم‌های برجسته بر روی پوست دارند که در اصطلاح تخصصی به آن‌ها کلوئید (keloids) می‌گویند.

انواع جای زخم

موفقیت در اصلاح جای زخم اغلب به نوع جای زخم و اسکار ایجاد شده بر روی بستگی پوست دارد. بعضی از انواع اصلی اسکارها به شرح زیر هستند:

1. اسکارهای آتروفیک، که نازک یا صاف هستند.
2. اسکارهای هیپرتروفیک، که ضخیم، قرمز و برآمده هستند و در لبه‌های زخم ایجاد می‌شوند.
3. اسکارهای کلوئید که ظاهری شبیه اسکارهای هیپرتروفیک دارند اما این جای زخم‌ها ثابت بوده و در نواحی خارج لبه‌های زخم گسترش پیدا می‌کنند. اسکارهای کلوئید می‌توانند ملتهب شوند و اغلب با خارش یا سوزش همراه هستند.
4. اسکارهای انقباضی، هنگامی ایجاد می‌شوند که بخش زیادی از پوست یک ناحیه از بدن از بین برود. به این ترتیب لبه‌های پوست باقیمانده کشیده شده و جمع می‌شود. در نتیجه این شرایط اغلب فرد با ایجاد محدودیت در حرکت تاندون‌ها یا عضلات زیر زخم مواجه می‌گردد.

ترمیم جای زخم چگونه انجام می‌شود؟

شیوه‌های متعددی برای درمان این جوشگاه به کار برده می‌شود. در روش جراحی ناحیه آسیب‌‌دیده پوست برداشته می‌شود و پوست اطراف آن را کشیده و بخیه می‌کنند که در اسکارهایی که سایز آن‌ها بزرگ باشد، خط بخیه باقی می‌ماند. با وجود اینکه از بین بردن جای زخم نمی‌تواند به طور کامل ظاهر آن را محو کند اما می‌تواند تاثیر قابل توجه در کاهش ظاهر نامطلوب زخم داشته و به بازیابی اعتماد به نفس فرد کمک کند. گاهی اوقات ترمیم و تا حدی از بین بردن جای اسکار سالک حتی می‌تواند عملکرد محل تحت درمان را با کاهش سفتی پوست و نرم کردن آن بهبود بخشد.

زمان شروع درمان اسکار سالک

زمان درمان پس از تشکیل اسکار اهمیت چندانی ندارد ولی در کودکان و کسانی که اسکار سالک در آن‌ها بزگ‌تر یا با تعداد بیشتر است، اقدامات درمانی سریع‌تر موجب کاهش اثرات روحی و روانی در این افراد می‌شود.

تزریق کورتیزون برای رفع جای زخم سالک

کورتیزون برای کوچک و صاف کردن جای زخم‌های بسیار سفت، بسیار مفید است. این درمان عمدتا برای جای زخم‌های هیپرتروفی و کلوئید (گوشت اضافه) به کار برده می‌شود.

لایه‌برداری شیمیایی برای رفع جای زخم سالک

در این عمل لایه فوقانی پوست با مواد شیمیایی برداشته می‌شود و فرورفتگی جای زخم صاف می‌شود. لایه‌برداری شیمیایی بیشتر برای جای زخم‌های سطحی سالک به کار برده می‌شود.

درم‌ابریژن برای رفع جای زخم سالک

جراح لایه‌های فوقانی پوست را با دستگاه برقی درم ابریژن بر می‌دارد. این عمل سطح پوست را صاف‌تر می‌کند. درم ابریژن برای رفع اسکار یا جای زخم و اثرات ناشی از سالک به کار برده می‌شود. امروزه با به روی کار آمدن لیزرها این روش کمتر استفاده می‌شود.

لیزر برای رفع جای زخم سالک

یکی از موثرترین و ایمن‌ترین روش‌های رفع اسکار سالک بازسازی پوست با لیزر دی‌اکسید کربن (CO2) است. کارآمدی لیزر فرکشنال دی ‌اکسید کربن در رفع جای زخم آتروفیک به اثبات رسیده است و این روش برای درمان سالک پوستی بسیار به کار برده می‌شود. کرم بی‌حسی موضعی یک ساعت قبل از درمان بر روی ناحیه مورد نظر استعمال شود. از نور با انرژی بالا برای درمان پوست آسیب‌دیده استفاده می‌شود. تعداد جلسات درمان به شدت و عمق جای زخم بستگی دارد. در لیزردرمانی پرتوهای کوتاه و متمرکز پالسی نور به پوست درگیر تابانده می‌شود تا با برداشته شدن لایه‌‌به‌‌لایه پوست کلاژن جدید تولید شود و پوست آسیب‌دیده ترمیم شود. با هر بار عبور لیزر سلول‌های بیشتری برداشته می‌شود. لیزر همچنین در لایه‌های میانی پوست نفوذ می‌کند و پوست را سفت و صاف می‌کند. دکتر مریم ملکی متخصص پوست و زیبایی، مناسب بودن درمان با لیزر برای مورد شما را در جلسه مشاوره تعیین می‌کند.

به کمک طول موج‌های مختلف لیزر پرتوان می‌توان لایه‌های مختلف پوست را برداشت تا به درمان اسکارهای ناشی از سالک کمک شود و شکل و رنگ آن‌ها تغییر یابد. بر حسب شدت و نوع اسکار جلسات درمانی به‌ صورت ماهیانه تکرار می‌شود تا نتایج بهتری به‌دست آید. حصول نتایج دائمی است.

سلول‌های بنیادی برای رفع جای زخم سالک

استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان اسکار سالک، در این روش ترمیم اسکار با استخراج سلول‌های بنیادی از قسمتی از پوست سالم فرد انجام می‌گیرد که هنوز در دست تحقیق است.

جراحی برای از بین بردن جای زخم سالک

اسکار یا جای زخم برداشته می‌شود تا دو لبه پوست به طور طبیعی دوباره جوش بخورد. جای زخم‌های پهن را می‌توان غالبا کوچک‌تر، باریک‌تر و جای زخم‌های بلند را کوتاه‌تر کرد. با ایجاد برش‌های شکسته می‌توان از وضوح جای زخم کم کرد. جراح گاهی جای زخم را با راندن آن به سمت چین‌وچروک یا خط رویش مو مخفی می‌کند. در انجام جراحی اسکار سالک به هیچ عنوان نباید عجله کرد.

شکل 6 درمان جای زخم سالک

هزینه درمان اسکار سالک

هزینه درمان اسکار بستگی به بزرگی اسکار،محل دقیق اسکار و پلان درمانی متفاوت است و پس از معاینه تعیین خواهد شد.

در پایان دکتر مریم ملکی اشاره می‌کند. هیچ یک از روش‌های ترمیم اسکار سالک موجب رفع کامل و صد در صدی آن نمی‌شود و صرفا به بهبود محل اسکار کمک می‌کند. بهترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری سالک،آموزش عمومی و ارتقای سطح آگاهی تمام افراد جامعه به ویژه ساکنان نواحی پرخطر است. همچنین دکتر مریم ملکی اضافه می‌کند بهتر است در اولین اقدام برای درمان اسکار سالک از روش لیزر به جای جراحی استفاده شود زیرا معمولا رد بخیه جراحی رفع نمی‌شود و کار لیزر را دشوارتر می‌کند.

پزشک معالج با بررسی شرایط زخم درباره بهترین روش درمان اسکار سالک با توجه به تجربه و دانش خود تصمیم گیری می‌کند. بهترین روش درمان با توجه به نوع، اندازه ضایعه، محل اسکار و سن بیمار و توسط پزشک انتخاب می‌شود. در صورتی که باید لیزر درمانی انجام دهید، مطمئن شوید که فردی که این کار را انجام می‌دهد در زمینه بهبود جای زخم با تجربه و مجرب باشد.

جهت مطالعه بیشتر مقاله ترمیم و درمان اسکار را مطالعه فرمایید.

لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس:اصفهان-خ چهار باغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03116662224

رزرو نوبت ویزیت آنلاین دریافت مشاوره رایگان
تعداد بازدید از این مطلب: 23316
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03136662224