کورتیکواستروئیدهای (کورتون‌ها) موضعی (مالیدنى) جهت کنترل مشکلات مختلف التهابی پوست، در سطح پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها باعث کاهش علائمی مانند خارش و قرمزی پوست می‌شوند، به این صورت که جذب سلول‌های پوستی شده و مانع تولید فاکتورهای التهابی توسط سلول‌های پوستی در هنگام مواجهه با مواد آلرژی‌زا می‌شوند. التهابات پوستی توسط فاکتورهای التهابی همچون پروستاگلندین‌ها و ترکیبات دیگر ایجاد می‌شوند که این ترکیبات موجب گشادی عروق خونی و رسیدن سایر فاکتورهای التهابی به منطقه مورد نظر می‌شوند که نتیجه آن ایجاد قرمزی، خارش و تورم در آن ناحیه از پوست است. کورتیکواستروئیدها (كورتونها) با مهار این فرآیند موجب کاهش التهاب و بهبود علائم می‌شوند. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو به توضیحات بیشتر در این رابطه می‌پردازد.
استروئیدهای موضعی
انواع کورتونهای موضعی
کورتیکواستروئیدهای (كورتونها) موضعی از لحاظ قدرت اثر در 4 دسته ضعیف، متوسط، قوی و بسیار قوی قرار می‌گیرند. به عنوان یک قانون کلی، بهتر است همیشه، ضعیف‌ترین دارو که موثر نیز باشد مورد استفاده قرار گیرد، تا اینکه خطر عوارض جانبی به حداقل برسد، به‌ویژه کورتیکواستروئیدهای بسیار قوی باید برای دوره زمانی کوتاهی مورد استفاده قرار گیرند. عوارض جانبی اشکال موضعی می‌تواند خیلی شبیه به اشکال سیستمیک در بدن باشد اما در صورت استفاده به‌جا و صحیح از آنها، کمتر اتفاق خواهد افتاد. قدرت یک استروئید توسط یک تست استاندارد مشخص می‌شود که بر اساس این که تاچه حد می‌تواند باعث انقباض رگهای خونی در غشا میانی پوست شود، تعیین می‌گردد. بعضی از استروئیدهای معمول درهر کلاس به شرح زیر است:
- کورتیکواستروئیدهای خفیف، مانند، کرم هیدروکورتیزون. هیدروکورتیزون برای درمان خارش، اغلب می توانند بدون نسخه از داروخانه‌ها خریداری شوند.
- انواع قوی تر، مانند، بتامتازون، کلوبتازول، فلوتیکاسون و مومتازون، فقط با نسخه در دسترس هستند.
چه بیماری‌هایی با کورتونهای موضعی درمان می‌شوند؟
بیماری‌هایی که به‌طور گسترده با کورتیکواستروئیدهای موضعی درمان می‌شوند عبارتند از:- اگزما، مانند اگزمای آتوپیک
- درماتیت تماسی، باعث علائمی مانند شوره سر و ضایعات پوسته پوسته روی پوست می‌شود
- پسوریازیس
درمان اگزما با استروئیدها
چه افرادی می‌توانند از کورتونهای موضعی استفاده کنند؟
اکثر بزرگسالان و کودکان می‌توانند با خیال راحت از کورتیکواستروئیدهای موضعی استفاده کنند.کورتونهای موضعی در چه مواردی توصیه نمی‌شود؟
کورتونهای موضعی در این شرایط توصیه نمی‌شوند:- عفونت پوستی دارید، مگر اینکه پزشک توصیه کند.
- شرایط پوستی خاصی، از جمله روزاسه، آکنه و زخم های پوستی (زخم های باز) دارید.
- اکثر کورتیکواستروئیدهای موضعی برای استفاده در دوران بارداری یا شیردهی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند. با این حال، قبل از شیر دادن به نوزاد، باید هرگونه کرم استروئیدی که روی نوک سینه‌های خود استفاده می‌کنید، را بشویید. کورتیکواستروئیدهای موضعی بسیار قوی معمولاً برای زنان باردار یا شیرده یا برای کودکان خردسال تجویز نمی‌شود، ولی گاهی اوقات ممکن است تحت نظر یک متخصص پوست، آنها را برای شما تجویز کنند.
عوارض جانبی کورتونهای موضعی شامل:
عوارض جانبی کورتونهای موضعی
1- Tachyphylaxis
تاکی‌فیلاکسی زمانی رخ می‌دهد که یک دارو چندین بار مصرف شود و پس از آن، پاسخ کاهش یابد. بسیاری از متخصصان پوست معتقدند که تاکی‌فیلاکسی به استروئیدهای موضعی معمولا رخ می‌دهد. تحمل پوست به عمل vasoconstrictive از استروئید موضعی است: پس ازاستفاده مکرر از استروئید موضعی، مویرگ ها در پوست تنگ نمی‌شوند و همچنین نیاز به دوزهای بالاتر و یا استفاده مکرر از استروئید به‌وجود می‌آید. در استروئید با قدرت‌اثر بالا، این اثر ۴ روز پس از استفاده از استروئید موضعی به‌صورت ۳ بار در روز ثبت شده است. توانایی رگهای خونی به انقباض ۴ روز پس از قطع درمان برمی‌گردد. بنابراین بهتر است در درمان برخی از بیماری‌ها مانند پسوریازیس کورتون موضعی ۴ روز مصرف شود و ۴ روز مصرف نشود.
2- روزاسه استروییدی
روزاسه استروییدی، یک تاثیر جانبی است که به طور معمول در پوست صورت مشاهده می‌شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که یک فرد، از استروئید بسیار خفیف بر روی صورت برای مقابله با التهاب صورت استفاده می‌کند. نتیجه ابتدا خشنود کننده است، اما مقاومت ایجاد می‌گردد و باعث می‌شود فرد از یک استروئید قدرت بالاتر استفاده کند. در این مرحله هرگونه تلاش برای کاهش در برنامه استروئیدی و یا توقف آن با قرمزی شدید صورت همراه است.
روزاسه استروئیدی
3- آتروفی پوست
استفاده مکرر از استروئیدهای موضعی در همان منطقه می‌تواند باعث نازک شدن اپیدرم و تغییر در بافت همبند غشا میانی پوست شود. پوست را چروکیده و براق می‌کند. مناطق آسیب دیده زیر سطح پوست با تالانژکتازی قابل مشاهده است، hypopigmentation و برجستگی رگهای زمینه‌ای دیده می‌شود. آتروفی در اکثر موارد برگشت پذیر است، اما ممکن است ماه‌ها برای بازگشت پوست به حالت ضخیم‌تر اولیه، زمان نیاز باشد.
4- Striae یا ترک‌های پوستی
استفاده مکرر از استروئید موضعی در مناطقی از پوست مانند کشاله ران و زیر بغل می‌تواند باعث striae یا ترک پوستی شود. ترک پوستی از عوارض دائمی و غیرقابل‌برگشت استروئید موضعی است. این ترک‌ها می‌توانند بسیار خارش‌دار باشند، و حتی ممکن است، برای تسکین خارش نیاز باشد به استروئید با قدرت پایین، استفاده شود.
ترک‌های پوستی یا Striae
5- تغییرات عفونتی
از آنجا که استروئیدهای موضعی تغییر در شیوه عملکرد سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌کنند، آنها می‌توانند مانع توانایی پوست در مبارزه با عفونت‌های باکتریایی یا قارچی شوند. یک نمونه از این استفاده از استروئید موضعی و مشاهده بثورات خارش‌دار در کشاله ران است. اگر این عفونت‌ها قارچی باشند، بثورات جلدی قرمز می‌شود، گسترش می یابد و گسترده‌تر از یک عفونت معمول قارچی است. حمله حاصل یک الگوی عجیب و غریب از التهاب گسترده با پوسچول ناشناس ازعفونت‌های قارچی است.
6- آلرژی موضعی استروئید
بعضی از افراد ممکن است حساسیت به یک استروئید موضعی داشته باشند. تست یک گروه از بیماران نشان می‌دهد ۴-۵٪ حساسیت به استروئید موضعی وجود دارد. افرادی که دارای بیماری‌های مزمن پوست و در حال استفاده از نسخه‌های مختلف و یا بیش از حد استروئید موضعی هستند، بیشتر در معرض خطر آلرژی به استروئیدهای موضعی هستند.
7- کوری تدریجی
گلوکوم یک بیماری است که در آن فشار داخل چشم باعث صدمه به نقطه‌ای از عصب بینایی می‌شود. گزارش موارد مختلفی از توسعه گلوکوم پس از استفاده طولانی مدت از استروئید موضعی در اطراف چشم وجود دارد. در مورد استروئیدهای موضعی که در اطراف چشم استفاده می‌شود اعتقاد بر این است که مقداری از استروئید می‌تواند جذب چشم شود.
عوارض جانبی کمتر رایج می‌تواند شامل موارد زیر باشد:- فولیکول‌های مو ملتهب (فولیکولیت)
- نازک شدن پوست، که می‌تواند پوست آسیب دیده را در برابر آسیب آسیب پذیرتر کند. برای مثال، ممکن است راحت تر کبود شوید.
- درماتیت تماسی، که یک تحریک پوستی ناشی از یک واکنش آلرژیک خفیف به مواد موجود در یک کورتیکواستروئید موضعی خاص است.
- آکنه یا بدتر شدن آکنه.
- روزاسه، که وضعیتی است که باعث قرمزی و برافروختگی صورت می شود.
- تغییر رنگ پوست، این معمولاً در افرادی که پوست تیره دارند بیشتر قابل توجه است.
- رشد بیش از حد مو در ناحیه پوست تحت درمان.
کدام نواحی از پوست جذب بالاتری دارد؟
باید توجه داشت که، جذب کورتونهای موضعی در روی صورت، نواحی چین‌ها، و نواحی تناسلی و کشاله ران، به دلیل نازکی پوست و فضای بسته چین ها قدرت جذب بسیار بالاست، و مصرف طولانی مدت در این نواحی می‌تواند عوارض پوستی شدیدی، همچون نازکی پوست، نمایان شدن عروق زیر پوستی، ترک‌های پوستی، و گاه عفونت‌های پوستی، را به دنبال داشته باشد.
عوارض جانبی در موارد زیر، احتمال بیشتری دارد:
- استفاده از کورتیکواستروئید قوی‌تر
- استفاده از آن برای مدت زمان بسیار طولانی یا در -یک منطقه بزرگ تحت درمان قرار بگیرد
- افراد مسن و بسیار جوان در برابر عوارض جانبی آسیب پذیرتر هستند.
پیامدهای مصرف طولانی مدت کورتونهای موضعی
در صورت استفاده طولانی‌مدت استروئیدهای (كورتونها) قوی بر روی بخش وسیعی از سطح بدن، خطر جذب دارو در جریان خون و ایجاد عوارض سیستمیک وجود دارد، که می‌تواند شامل سرکوب فرآیند رشد و سرکوب فعالیت غده آدرنال باشد.
مصرف کورتونهای موضعی در کودکان
کودکانی که نیاز به استفاده متناوب و دوره‌های طولانی از استروئیدهای موضعى قوی دارند، در معرض خطر بیشتری از عوارض سیستمیک نسبت به بزرگسالان قرار دارند و حتما باید در دوره درمان میزان رشد و نمو آنها کنترل شود.
در مورد مصرف داروهای کورتیکواستروئید موضعی برای کودکان شایان ذکر است که کودکان خصوصا نوزادان به عوارض جانبی استروئیدهای موضعی خیلی حساس‌تر هستند، زیرا به دلیل پوست نازک و مرطوب آنها این داروها بیشتر جذب بدن شده و گاه در مصرف طولانی مدت باعث کاهش رشد قدی کودک و کوتاه‌قد شدن آنها می‌شود.
استروئیدهای (كورتونها) بسیار قوی به هیچ وجه نباید برای کودکان زیر یکسال مورد استفاده قرار گیرند و در کودکان بزرگتر نیز در صورت امکان برای مدت زمان خیلی کوتاه جهت کنترل التهابات استفاده شود.
در کودکان با اگزمای شدید مزمن حتما باید رشد آنها کنترل شود زیرا در این موارد احتمال جذب استروئید بیشتر و اثر سوء بر رشد طبیعی کودکان بیشتر می‌باشد.
اگزما در کودکان
پوشاندن آن قسمت از پوست کودکان که تحت درمان با استروئیدهای موضعی قرار گرفته درست نمی‌باشد زیرا این امر جذب استروئید به بدن را افزایش می‌دهد که این مورد خصوصا در مورد پوشک کردن کودکان بسیار مهم است و به هیچ‌وجه نباید کودکان را در زمان استفاده از استروئیدهای موضعی پوشک کرد (خصوصا در مورد ادرار سوختگی کودکان).
مصرف کورتونهای ضعیف در کودکان، در روی صورت، نواحی چین‌ها، نواحی تناسلی و ناحیه پوشک بچه یعنی در چین های کشاله ران جذب پمادهای کورتونی بسیار زیاد است.
مصرف این پمادها در اطراف چشم و مخصوصا در کودکان باعث ایجاد بیماری هایی همچون آب مروارید، آب سیاه و افزایش فشار چشم می شود.
البته توجه داشته باشیم که استفاده از استروئیدها (كورتونها) فقط در صورتی که، سایر راهکارهای درمانی برای رفع ادرار سوختگی موثر نباشد و فقط و فقط برای دوره‌های کوتاه مدت در کمترین مقدار ممکن و با استفاده از ضعیف‌ترین استروئیدها مجاز می‌باشد.
کورتونهای موضعی قوی
استروییدهاى (كورتونهاى) قوى و بسیار قوى به هیچ‌وجه نباید بدون تجویز پزشك متخصص در پوست صورت، مخصوصا دور چشم و ابرو، ناحیه تناسلى و زیربغل استفاده شود، زیرا می‌توانند عوارض خطرناك و جبران ناپذیرى به‌همراه داشته باشد. به هیچ‌وجه داروهای موضعی كورتون‌دار (چه ضعیف و چه قوى) نباید بدون نسخه مورد استفاده قرار گیرد و یا بیمار نسخه پزشك را بدون هماهنگى با پزشك خود، تكرار كند، چرا كه عوارض آن آرام و آهسته بدون اینكه فرد متوجه شود آشكار می‌گردد.
در پایان دکتر مریم ملکی می‌افزاید، پمادهای کورتونی جزء پرکاربردترین داروها در درمان اگزماها است که هدف و اثر اصلی درمان با پمادهای کورتون اثر ضدالتهابی و ضدخارشی آنها است. پمادهای کورتونی داروهای خوب و بسیار اثرگذاری در درمان اگزماها هستند به طوری که تا ۷۰ درصد کاملاً موثر بوده و نیازی به داروهای دیگر نیست ولی حتی الامکان باید از مصرف کورتونهای قوی در دوره نوزادی خودداری شود و در بزرگسالان نیز نباید بیش از ۲ تا ۳ هفته از این پمادها استفاده شود.مهمترین روش درمانی برای اگزمای سرشتی، استفاده از پماد کورتون است و در مورد عوارض آن گاهی عوارض موضعی و گاهی عوارض سیستمیک به همراه دارد. نازکی پوست و عروق سطحی پوست و در پی آن افزایش عفونت‌های ویروسی-قارچی از عوارض استفاده نامناسب و طولانی پماد کورتون می‌باشد.
تعداد بازدید از این مطلب: 45049
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه