خال ها و لک های مادرزادی: انواع، علل، تشخیص و درمان

لک های مادرزادی چیست؟

لک یا خال مادرزادی (Birthmark) به هر تغییر رنگ یا برجستگی روی پوست گفته می‌شود که از بدو تولد یا طی هفته‌های اول زندگی دیده می‌شود.

این ضایعات معمولا بی‌خطر هستند، اما برخی انواع آن نیاز به بررسی، پیگیری یا درمان تخصصی دارند.

لک‌های مادرزادی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. لک‌های عروقی (Vascular birthmarks)
2. لک‌های رنگدانه‌ای (Pigmented birthmarks)

در ادامه دکتر مریم ملکی، متخصص پوست و مو در اصفهان، به بررسی همه انواع مهم هر دو گروه بررسی می کنند.

شکل 1 انواع لک مادرزادی

1- لک ها و ضایعات مادرزادی عروقی

الف) همانژیوم نوزادی (angioma)

همانژیوم نوزادی، شایع‌ترین لک عروقی شیرخواران

ویژگی‌ها

• معمولا طی هفته‌های اول زندگی ظاهر می‌شود.
• ابتدا سریع رشد می‌کند (۳–۶ ماه) سپس وارد فاز پس‌رفت می‌شود و در سال‌های بعد کوچک می‌شود.
• در دختران شایع‌تر است.

انواع

• سطحی (قرمز روشن، شبیه توت‌فرنگی)
• عمقی (بنفش/کبود)
• ترکیبی

درمان

1. اغلب بدون درمان برطرف می‌شود.
2. در مواردی که در اطراف چشم، بینی، لب‌ها یا ناحیه تنفسی باشد:
   پروپرانولول خوراکی درمان انتخابی است.
3. لیزر PDL برای ضایعات سطحی

ب (لک شرابی / لکه شرابى (Port-wine stain/ PWS)

لک دائمی عروقی که برخلاف همانژیوم پس‌رفت نمی‌کند.

ویژگی‌ها

• قرمز تا بنفش
• با سن تیره‌تر و ضخیم‌تر می‌شود.
• ممکن است با سندرم‌هایی مثل استورج‌وبر همراه باشد.

درمان

1. لیزر PDL بهترین انتخاب
2. نیازمند جلسات متعدد
3. درمان دیرهنگام کمتر پاسخ می‌دهد.

پ (لک سالمونی / بوسه فرشته  (Salmon patch/stork bit)

کاملا بی‌خطر و بسیار شایع

محل‌ها

• پلک‌ها
• بین دو ابرو
• پشت گردن

سیر

• اغلب طی ۱–۲ سال اول زندگی ناپدید می‌شود.
• نیاز به درمان ندارد.

 

ت)  Tufted angioma / KHE

1. بسیار نادر
2. ممکن است با کاهش پلاکت (Kasabach-Merritt) همراه باشد.
3. نیازمند مدیریت تخصصی (سایرولیموس، درمان‌های پیشرفته)

شکل 2  لک ها و ضایعات مادرزادی عروقی

 

۲) خال ها و لک های مادرزادی رنگدانه‌ای

الف) خال مادرزادی رنگدانه‌ای  (CMN)

مهم‌ترین نوع لک رنگدانه‌ای مادرزادی

انواع بر اساس اندازه در بزرگسالی

• کوچک: < 1.5 cm
• متوسط: 1.5–20 cm
• بزرگ: > 20 cm
• غول‌آسا (Giant CMN): > 40–60 cm

ویژگی‌ها

• ممکن است سطحی، برجسته یا دارای مو باشد.
• همراه با Satellite nevi در اطراف
• با رشد کودک بزرگ‌تر می‌شود.

ریسک‌ها

1. CMN  بزرگ/غول‌آسا → افزایش ریسک ملانوما
2. CMN  کوچک/متوسط → ریسک بسیار پایین

تشخیص و پیگیری

• معاینه دوره‌ای توسط متخصص پوست
• در موارد بزرگ: MRI مغز/ستون فقرات برای排 NCM (نورکوتانئوس ملانوزیس)
• عکسبرداری و درموسکوپی پیگیری

درمان

• کوچک/متوسط: برداشتن انتخابی (زیبایی، فوبیای والدین، تغییرات مشکوک)
• بزرگ/غول‌آسا: روش‌های ترکیبی (جراحی مرحله‌ای، گرافت، لیزر)
• لیزرهای QS برای سطح پیگمانتیشن

ب) Café-au-lait spots (لک قهوه‌ای روشن)

لک‌های صاف، یکنواخت، قهوه‌ای روشن

ویژگی‌ها

• اندازه‌های مختلف
• کاملا بی‌خطر
• اگر تعدادشان زیاد باشد:
  احتمال بررسی نوروفیبروماتوز نوع ۱

درمان

• درمان قطعی ندارد.
• لیزر QS ممکن است موجب روشن شدن نسبی شود.

پ) Mongolian spot (لک آبی–طوسی / ملانوستیک درمال)

شایع در نوزادان آسیایی

ویژگی‌ها

• معمولا در ناحیه لومبوساکرال
• رنگ آبی طوسی
• با رشد کودک محو می‌شود (تا ۴ سالگی)

درمان ندارد و نیاز نیست.

ت) خال اوتا (Nevus of Ota و Nevus of Ito)

خال اوتا، لک‌های آبی یا خاکستری در توزیع عصب تری‌ژمینال (Ota) یا شانه/گردن (Ito)

درمان

• لیزر Q-switched Nd:YAG بهترین انتخاب
• نیازمند جلسات متعدد

شکل 3 خال اوتا

شکل 4 خال اوتا

 ث) خال بکر (Becker’s nevus)

خال بکر معمولا در نوجوانان پسر ظاهر می‌شود، اغلب شانه یا سینه

 ویژگی‌ها

1. پرمو
2. قهوه‌ای
3. پیشرونده ولی خوش‌خیم

 درمان

• لیزر برای مو
• لیزرهای QS برای رنگ
• درمان قطعی ندارد.

ج) خال اسپایلوس (Nevus spilus) 

 خال اسپایلوس، لک زمینه‌ای قهوه‌ای روشن با خال‌های تیره روی آن

ریسک بسیار پایین بدخیمی → پیگیری کافی است.

 

شکل 5 خال اسپایلوس

علل ایجاد لک‌های مادرزادی

 علت دقیق مشخص نیست، اما عوامل زیر نقش دارند:

1. تجمع غیرطبیعی ملانوسیت‌ها
2. تکثیر غیرطبیعی رگ‌ها
3. جهش‌های ژنتیکی سوماتیک مثل NRAS در CMN
4. اختلالات تکاملی عروقی یا رنگدانه‌ای

 تشخیص

1. معاینه بالینی
2. درموسکوپی

در موارد خاص:

• بیوپسی
•  MRI (در CMN بزرگ)
• سونوگرافی برای ضایعات عروقی

 درمان‌ های قابل انجام لک های مادرزادی

 بسته به نوع ضایعه:

لک‌ های عروقی

• لیزر رنگی پالسی (PDL)
• پروپرانولولتیمولول موضعی
• جراحی در موارد مقاوم

 لک‌ های رنگدانه‌ای

1. لیزرهای Q-switched
2. جراحی‌ مرحله‌ای
3. در موارد کوچک: برداشت ساده
4. درمان ترکیبی در ضایعات وسیع

 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

1. افزایش ناگهانی اندازه یا تغییر رنگ
2. خونریزی یا زخم شدن
3. درگیری پلک، بینی، دهان، مسیر تنفسی
4. وجود چندین لک café-au-lait
5. خال غول‌آسا
6. نگرانی زیبایی

سوالات متداول (FAQ)

آیا همه لک‌های مادرزادی نیاز به درمان دارند؟ خیر. بسیاری از لک‌ها کاملا بی‌ضرر هستند و خودبه‌خود محو می‌شوند.

 آیا لیزر برای لک‌های مادرزادی خطرناک است؟ اگر درست انتخاب شود، ایمن است و توسط متخصص پوست انجام می‌شود.

 آیا خال مادرزادی ممکن است سرطانی شود؟ فقط در CMN ‌های بزرگ/غول‌آسا ریسک قابل توجه است.

 آیا لک‌های مادرزادی ارثی هستند؟ بیشتر موارد نیستند؛ اغلب به‌صورت تصادفی رخ می‌دهند.

 جمع‌بندی

 لک‌ ها و خال های مادرزادی طیف گسترده‌ای دارند. برخی کاملا بی‌خطر و گذرا هستند، برخی نیاز به پیگیری و درمان دارند. تشخیص صحیح توسط متخصص پوست باعث کاهش نگرانی و انتخاب بهترین درمان می‌شود.

منابع مرتبط:

Vascular and Pigmented Birthmarks: Causes, Types and Treatments

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hemangioma/in-depth/birthmarks/art-20546823?utm_source=chatgpt.com

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10943257

 

رزرو نوبت ویزیت آنلاین دریافت مشاوره رایگان
تعداد بازدید از این مطلب: 15290
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03136662224