درمان بیماری ویتلیگو (لک و پیس)

این بیماری كه با عنوان لک و پیس هم شناخته می‌شود و به صورت لكه‌هایی كمرنگ‌تر یا بدون رنگ نسبت به پوست طبیعی ظاهر می‌شود. این بیماری كه بر اثر از دست رفتن موضعی و پیش‌رونده سلول‌های مولد رنگدانه و عملكرد ناقص ملانوسیت‌ها (سلول‌های رنگدانه پوست) در تولید ملانین بروز می‌‌‌كند ۰/۵ تا ۲ درصد افراد جامعه و حدود 600 هزار نفر را در كشور درگیر كرده است. در مقاله زیر که در ادامه مقاله «بیماری ویتلیگو یا لک و پیس» آمده است، دکتر مریم ملکی انواع روش‌های درمانی این بیماری را گردآوری کرده و به توضیح آن می‌پردازد.

باید بدانیم که ویتیلیگو یک نوع بیماری خودایمنی است و متاسفانه کاملا از بین نمی‌رود ولی با درمان‌های موجود قابل کنترل و بهبود نسبی است. هدف از درمان ویتیلیگو بازگرداندن عملكرد پوست و بهبود بخشیدن به ظاهر بیمار می‌باشد. عدم اطلاع کافی از این بیماری و باورهای غلط سبب شده است تا بسیاری از زندگی‌های خانوادگی به دلیل ابتلای یکی از زوج‌ها به این بیماری در دنیا به شکست انجامیده شود.

درمان‌های بسیاری برای این بیماری مطرح شده است ولی نتایج درمان متفاوت و غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود. هنوز هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند روند بروز بیماری پیسی را کاملا متوقف کند اما بعضی از دارو‌ها به تنهایی یا همراه با نوردرمانی می‌توانند تا حدودی به بازگشت رنگ پوست کمک کنند. بعضی از درمان‌ها نیز ممکن است عوارض جانبی خاصی به همراه داشته باشند. چنانچه پزشک تصمیم بگیرد تا با استفاده از دارو، جراحی یا سایر روش‌های درمانی این عارضه پوستی را برطرف کند، این روند درمانی ممکن است ماه‌ها به طول بیانجامد تا نتیجه درمان قابل مشاهده باشد. همچنین می‌توان در بعضی از موارد چندین درمان را با هم ترکیب کرد تا به بهترین شیوه درمان پی برد. در بعضی از موارد نیز با وجود این که درمان موفقیت‌آمیز بوده ولی این امکان نیز وجود دارد که لکه‌های جدیدی روی پوست فرد به وجود آید.

درمان ویتیلیگو زمان طولانی، گاهی بین 6 الی 18 ماه می‌طلبد. درمان انتخابی بستگی به تعداد لكه‌های سفید، نحوه توزیع آن‌ها روی بدن و انتخاب بیمار دارد. بیماران به اشكال مختلف به درمان پاسخ می‌دهند و یک درمان واحد برای تمامی بیماران توصیه نمی‌شود. انتخاب‌های درمانی متداول ویتیلیگو شامل درمان طبی، لیزر، جراحی و سایر درمان‌های کمکی می‌باشند. البته گاهی بهترین درمان برای پیسی این است كه کلا هیچ اقدام درمانی انجام نشود. در افرادی كه پوست روشنی دارند اجتناب از برنزه شدن پوست طبیعی بدن، مانع از پیدایش تضاد رنگ و در نتیجه مخفی ماندن لک‌‌‌های پیسی خواهد شد.

شکل 1 تفاوت پوست نرمال با ویتیلیگو

محافظت پوست در برابر آفتاب

رنگدانه‌های طبیعی پوست باعث تقویت و محافظت پوست در برابر آفتاب می‌شوند. در بیماری پیسی پوست سفید مناطق مبتلا هیچ گونه دفاعی در برابر نور خورشید ندارند در نتیجه این نواحی خیلی به راحتی در معرض آفتاب دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. روی تمام نواحی مبتلا به ویتیلیگو كه توسط لباس پوشانیده نمی‌شوند باید یک ضدآفتاب مناسب با SPF حداقل برابر 15 مالیده شود و از قرار گرفتن در معرض خورشید در ساعات حداكثر تابش (10 صبح تا 4 عصر) خودداری شود.

پنهان كردن لک‌های پیسی

پنهان كردن لک‌‌های پیسی معمولا برای افرادی که لکه‌های ویتیلیگو در آ‌ن‌ها محدود به نواحی باز بدن باشد، مفید است و به سه صورت می‌تواند انجام شود:

1. توسط كرم پودر
2. کرم‌های برنزه‌کننده
3. خالکوبی

شکل 2 پنهان کردن لک‌های پیسی

استفاده از کرم‌‌پودر یا فرآورده‌های برنزه‌كننده (كه بدون نیاز به نور آفتاب پوست را برنزه می‌كنند.) یا سایر رنگ‌ها، كاری آسان و بی‌خطر است كه سبب می‌شود این بیماری كمتر به چشم بیاید. امروزه مواد آرایشی مقاوم در برابر شست‌وشو (واترپروف) كه تقریبا با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های عرضه محصولات بهداشتی آرایشی وجود دارند. مهارت در استفاده از این مواد به تدریج به دست می‌آید و افراد به خوبی قادر خواهند بود پوست ناحیه مبتلا را به رنگ اطراف درآورند. این رنگ‌ها به تدریج از روی پوست محو می‌شوند و بنابراین نیاز به تجدید كاربرد دارند.

شکل 3 کرم‌های برنزه‌کننده برای پنهان کردن لک و پیس

شیرها و كرم‌های برنزه‌كننده محتوی یک ماده شیمیایی به نام «دی هیدروكسی استون» كه برای رنگین كردن پوست نیازی به وجود ملانوسیت‌ها ندارند. رنگ ناشی از این فرآورده‌ها هم به تدریج محو می‌شوند زیرا با هر بار ریزش سلول‌های مرده از روی پوست بخشی از این رنگ نیز با آن‌ها از پوست جدا می‌شود.

شکل 4 کرم پودر برای پنهان کردن لک و پیس

هیچ یک از این روش‌هایی كه نام برده شد، بیماری را درمان نمی‌كنند ولی می‌توانند موجب بهبود ظاهر شخص در اجتماع شوند. خالكوبی پوست با کاشت رنگ‌های همرنگ پوست طبیعی در نواحی كوچک ممكن است مفید باشد ولی باید بسیار دقت شود که همرنگ پوست باشد در غیر این ‌صورت ظاهر خوشایندی ندارد و علاوه‌بر این از بین بردن خالکوبی بسیار دشوار است. معمولا تاتوی همرنگ پوست پیدا نمی‌کنید و این دورنگه شدن بدتر آزارتان خواهد داد. همچنین امکان عفونت و برجسته شدن پوست در آن ناحیه هست. به هر حال اگر تصمیم گرفتید تاتو کنید و مطمئن هستید همرنگ پوست در خواهد آمد، مانعی ندارد. بنابراین در اقدام به انجام این روش باید بسیار محتاط بود. اگر از ضدآفتاب‌ها و رنگدانه‌های پوشاننده كاری بر نیاید، پزشک شما ممكن است درمان دیگری را به شما پیشنهاد كند. این درمان می‌تواند شامل بازگرداندن طبیعی یا از بین بردن باقی‌مانده رنگدانه باشد. هیچ یک از روش‌های بازگرداندن رنگدانه درمان كامل و دایمی محسوب نمی‌شوند.

شکل 5 خالکوبی برای پنهان کردن لک و پیس

روش‌های درمانی ویتیلیگو

الف- بازگرداندن رنگدانه

در روش‌های درمانی تلاش بر این است که رنگدانه‌سازی تقویت شود و تدریجا رنگ طبیعی پوست بازگردد.

1. كورتون موضعی: داروهای موضعی حاوی كورتون ممكن است در بازگرداندن رنگدانه به نواحی كوچک مبتلا به پیسی موثر باشند، مخصوصا اگر در شروع مراحل اولیه بیماری باشد. این داروها باید همزمان با سایر درمان‌ها به كار برده شوند. مصرف طولانی این داروها می‌تواند موجب نازک شدن پوست و حتی پیدایش ترک‌های پوستی در بعضی نواحی شوند، بنابراین استفاده از آن‌ها باید حتما تحت نظارت متخصص پوست باشد.
2. پووا PUVA (نوردرمانی): در این روش درمان دارویی بنام پسورالن به بیمار داده می‌شود. این ماده شیمیایی پوست را نسبت به نور خورشید بسیار حساس می‌كند. سپس پوست تحت تابش نوع خاصی از نور ماوراء‌بنفش به نام UVA قرار می‌گیرد. دستگاه‌های درمانی ویژه‌ای برای این نوع درمان لازم هستند كه همه جا در دسترس نمی‌باشند. در صورت عدم دسترسی به این دستگاه‌ها می‌توان از نور آفتاب كه دارای UVA می‌باشد، استفاده كرد. البته امكان تنظیم دقیق مقدار اشعه تابیده شده در صورت استفاده از نور آفتاب وجود ندارد و لذا خطر سوختگی پوست در این روش بیشتر است. وقتی پیسی خیلی محدود است، پسورالن را می‌توان بر روی پوست مبتلا مالیده و سپس بیمار را در معرض تابش UVA قرار داد. با این حال معمولا پسورالن را به صورت قرص خوراكی به بیمار می‌دهند. در این روش درمانی بین 50 تا 70 درصد شانس برگشتن رنگدانه به پوست صورت، بدن، بازوها، ران و ساق پاها وجود دارد. دست‌ها و پاها خیلی كم به این نوع درمان پاسخ می‌دهند. معمولا حداقل یک دوره درمان یک‌‌ساله به صورت 1 تا 3 بار در هفته لازم است. پووا فقط باید توسط متخصص پوست و تحت شرایط كنترل شده صورت گیرد.

شکل 6 پووا PUVA

عوارض جانبی پووا شامل واكنش‌های مشابه آفتاب سوختگی هستند. در صورت استفاده طولانی مدت از این روش بر روی پوست كک‌ومک به وجود آمده و پوست مستعد ابتلا به سرطان می‌شود. درمان خوراکی برای مواردی که بیش از 20 درصد سطح بدن درگیر باشد یا افرادی که به درمان موضعی پسورالن پاسخ نمی‌دهند، به کار می‌رود. از آن جا كه انواع خوراکی پسورالن موجب افزایش حساسیت چشم نسبت به نور خورشید می‌شوند، استفاده از عینک‌های آفتابی محافظ در برابر UVA از شروع درمان تا غروب آفتاب در همان روز ضرورت زیاد دارد.

• دلیل محافظت از چشم‌ها، پیشگیری از ابتلا زودرس به آب مروارید است معمولا از PUVA برای بچه‌های زیر دوازده سال، زنان باردار یا شیرده و افراد مبتلا به بعضی از بیماری‌های خاص استفاده نمی‌شود.
• اشعه ماوراءبنفش: طیف بسیار محدودی از اشعه ماوراءبنفش B قدرت تحریک سلول‌های رنگدانه‌‌‌ساز را داشته و در درمان پیسی مفید می‌باشد. این طیف اشعه تنها توسط لامپ‌های مخصوص و یا سیستم لیزر تولید می‌گردد. عوارض این روش بسیار كم بوده و در بچه‌ها نیز قابل استفاده است.

3. تاکرولیموس یا پیمکرولیموس، ممکن است برای افرادی که میزان بروز لکه‌های بیماری پیسی بر روی پوستشان کم بوده کاربرد داشته باشد. این نوع از داروها خصوصا برای درمان بیماری پیسی‌های صورت و گردن کاربرد خواهد داشت. این داروها نسبت به کورتیکواستروئیدها عوارض کمتری داشته و می‌تواند همراه درمان با نور ماوراء‌بنفش B مورد استفاده قرار گیرد. با این حال سازمان جهانی غذا و دارو در مورد ارتباط احتمالی این داروها و سرطان‌های پوستی و بیماری لنفوم هشدار داده است.

4. مهارکننده‌های کلسی نورین مثل دایوبت و مهارکننده‌های کاتالاز و غیره است.

در درمان‌های اخیر بعضی کاهنده‌های پروسه و روند التهابی مثل مینوسیکلین و متوترکسات موفقیت‌هایی را داشته‌اند. اما از جدیدترین درمان‌های ویتیلیگو، استفاده از درمان خوراکی توفاسیتینب tofacitinib و ruxolitinib از درمان‌های جدید در روماتویید ارتریت و پسوریازیس و ارتریت پسوریازیسی است که با مکانیسم مهار لنفوسیت‌های T سیتو‌توکسیک عمل می‌کند. این دو دارو از مهارکننده janus kinas هستند. به نظر می‌رسد حتی در درمان لک و پیس‌های اندام‌های انتهایی مثل انگشتان که اکثرا درمان سختی دارند، موثر بوده است اما نوع خوراکی این داروها دارای عوارض زیادی و گاه خطرناکی مثل پان‌سایتوپنی، عفونت و غیره است. در حال حاضر کرم موضعی % cream ruxolitinib 1/5 با موفقیت نسبتا خوبی همراه بوده است.

5. لیزر اگزایمر

شکل 7 لیزر اگزایمر

ب- از بین بردن رنگدانه باقی‌‌مانده (دپیگمنتیشن)

در بعضی از بیماران كه بیماری پیسی وسعت زیادی پیدا كرده است، عملی‌ترین روش درمان رنگ‌زدایی از نواحی طبیعی پوست و یکدست كردن رنگ آن است. دپیگمنتیشن عبارت است از بی‌رنگ کردن باقی‌مانده پوست بدن تا حدی که با لکه‌های سفید همرنگ شود. این روش برای افرادی که بیش از 50 درصد سطح بدنشان درگیر باشد، بهترین انتخاب است اما شخصی که به این روش درمان می‌شود، برای همیشه به طور غیرطبیعی نسبت به نور حساس خواهد بود.

رنگ‌زدایی به سه صورت امکان‌پذیر است:

1. استفاده از داروی منوبنزن

در این روش از یک ماده شیمیایی بنام Monobenzylether Of Hydroquinoney استفاده می‌شود. این روش درمان حدود یک سال به طول می‌انجامد. معمولا از بین رفتن رنگ پوست در این روش دایمی و برگشت‌ناپذیر است به همین علت پوست این افراد بسیار حساس به نور خواهد بود و بیماران باید به طور جدی از تماس با نور آفتاب اجتناب نمایند.

2. استفاده از روش کرایوتراپی

در مواردی که هدف از رنگ‌زدایی از بین بردن رنگ قسمت کوچکی از پوست باشد، روش کرایوتراپی با نیتروژن مایع از کارایی بالایی برخوردار است. کرایوتراپی روشی است که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و نتایج دائمی و ماندگاری را حاصل می‌کند. این روش در صورتی که توسط پزشک با تجربه انجام شود کاملا ساده و راحت خواهد بود و در مدت زمان کوتاهی قابل انجام است. ملانوسیت‌ها یا سلول‌های تولیدکننده ملانین حساسیت شدیدی نسبت به منجمد شدن به وسیله نیتروژن مایع دارند، بنابراین کرایوتراپی می‌تواند منجر به از بین رفتن رنگ پوست به طور کامل و دائمی شود. بهترین نتایج حاصل از این روش درمانی معمولا ۴ هفته بعد از انجام عمل مشاهده می‌شود.

ممکن است لازم باشد در قسمت‌هایی از پوست که بعد از کرایو رنگ آن به طور کامل از بین نمی‌رود این عمل در چند جلسه به فاصله هر ۴ تا ۶ هفته تکرار شود تا رنگ پوست به طور کامل محو شود.

3. استفاده از روش لیزر درمانی

انواع مختلف لیزرهای کیوسوئیچ از قبیل روبی (۶۹۴ نانومتر)، الکساندرایت (۷۵۵ نانومتر) و ان دی یاگ (۵۳۲ نانومتر و ۱۰۶۴ نانومتر) به تنهایی یا همراه با عوامل رنگ‌زدای موضعی مانند مونوبنزیل اتر یا MMEH به منظور رفع لکه‌های ناشی از این بیماری استفاده می‌شود. این لیزرها با تخریب انتخابی رنگدانه‌های ملانین و سلول‌های تولیدکننده ملانین به عنوان عامل رنگ‌زدای پوست عمل می‌کنند.

ج- کاربرد روش‌های جراحی در ویتلیگو

روش جراحی برای درمان لکه‌های سفید پایدار: عمل جراحی بیشتر برای درمان لکه‌های سفید پایدار کاربرد دارد و ویتلیگو از نوع سگمنتال. منظور از لکه‌های سفید پایدار یا ویتلیگوی پایدار این است که بیماری برای مدت بیش از یک سال هیچ پیشرفتی نداشته باشد. در ویتلیگو نوع سگمنتال که بیماری پیشرفت ندارد، روش جراحی کاربرد خوبی دارد. در این روش لایه سطحی پوست در محل لکه‌هایی که حالت ثابت و پایدار داشته باشند از طریق عمل جراحی (تراشیدن، درم ابریژن، سنباده یا لیزر) برداشته می‌شود و به جای آن پوستی با رنگ طبیعی که از قسمت دیگری از بدن برداشته شده است، پیوند زده می‌شود.

تمام روش‌های جراحی روش‌های تجربی هستند چون اثربخشی و عوارض جانبی آن‌ها به طور کامل مشخص نشده است.

1. پیوند پوست بدن خود فرد با روش پانچ.
2. پیوند پوست با استفاده از ایجاد تاول.
3. پیوند ملانوسیت‌های کشت داده شده خود فرد.

شکل 8 روش‌های درمانی ویتیلیگو

ویتیلیگو در كودكان چگونه درمان می‌شود؟

معمولا در كودكان از روش‌های درمان شدید و تهاجمی استفاده نمی‌شود. در بیماران خردسال استفاده از ضدآفتاب و پوشانیدن لک‌ها با مواد رنگ‌كننده بهترین درمان است. كورتون‌های موضعی را هم با احتیاط زیاد می‌‌توان به كار برد. از «پووا» یا همان فتوتراپى با پسورالن معمولا تا سن 12 سالگی استفاده نمی‌شود اما در این دوره سنی نوعی از اشعه ماوراءبنفش بنام ماوراءبنفش B با طیف باریک نتایج قابل قبولی در درمان پیسی داشته است.

توجه و رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

• مناطق سفید نسبت به اثرات نور خورشید حساس هستند. لذا تمامی بیماران بایستی در هوای آفتابی (و حتی هوای ابری) از کرم‌های ضدآفتاب با قدرت بالا (spf شماره 15 یا بالاتر) استفاده کنند.
• پاسخ به درمان معمولا چند ماه تا چند سال زمان می‌برد لذا جهت جلب اطمینان بیمار و همراهی او در درمان بهتر است عکس‌های بیمارانی که تحت درمان موفقیت‌آمیز قرار گرفته را به شخص نشان داد و قبل و در طول درمان عکس‌های کنترل جهت تقویت روحی بیمار و بررسی پاسخ به درمان گرفته و نشان داد.
• پوست نواحی مجاور رویش موهای سر، مخاط (از جمله لب، ناحیه تناسلی و غیره) و روی برجستگی‌های استخوانی (پشت دست، پاها، پاشنه، نرمی کف دست آرنج و غیره) نسبت به درمان مقاوم هستند ولی ممکن است پاسخ مطلوب نیز مشاهده شود.
• برای درمان با PUVA مواردی ممنوع است که در این جا به آن‌ها اشاره نمی‌کنیم.
• روش‌های درمانی بر حسب سن و شدت ضایعه متفاوت می‌باشد.

درمان‌های کمکی ولی بسیار مهم و موثر

مشاوره و حمایت: بسیاری از افراد مبتلا به ویتیلیگو از مشاوره با یک مرکز تخصصی سلامت روانی سود می‌برند. در آن جا می‌توانند در مورد مسائلی که برای آن‌ها پیش آمده صحبت کنند و فرد مشاور می‌تواند راه حل مناسب ارائه دهد. دکتر مریم ملکی همواره با تاکید بر این قسمت از درمان تلاش می‌کند دید بیماران را نسبت به بیماری خود تغییر دهد، کمک می‌کند که بیمار این بیماری را به عنوان بخشی از زندگی خود بپذیرد و به این ترتیب صبر و تحمل و آرامش بیمار را در ادامه درمان بالا ببرد.

چگونه بیماران می‌توانند بر جنبه‌های روحی و روانی ویتیلیگو فائق آیند؟

تغییراتی كه ویتیلیگو در ظاهر افراد به وجود می‌آورد می‌تواند سلامت روحی و روانی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و می‌تواند مشكلاتی در زمینه پیدا كردن شغل یا ادامه كار ایجاد كند. افراد مبتلا استرس‌های روحی را تجربه خواهند كرد مخصوصا اگر ویتیلیگو در نواحی قابل رویت بدن از قبیل صورت، دست‌ها، بازوها، پاها یا در نواحی تناسلی باشد. نوجوانانی كه به طور مشخص نگران ظاهر خود هستند، ممكن‌ است با ویتیلیگوی منتشر شدیدا تحت تاثیر روحی قرار گیرند. بعضی افراد مبتلا به ویتیلیگو احساس پریشانی، شرمندگی، افسردگی یا نگرانی در مورد واكنش دیگر افراد می‌كنند.

چند راهكار می‌تواند به شخص كمک كند تا بر ویتیلیگو فائق آید.

• نكته مهم این است كه در مرحله اول یک پزشک آشنا به ویتیلیگو پیدا كند كه بیماری را جدی بگیرد.
• پزشک باید شنونده خوبی باشد و حمایت عاطفی خوبی بكند.
• بیمار اگر احساس افسردگی می‌كند باید با پزشک در میان بگذارد چون پزشكان و دیگر كاركنان بخش سلامت روانی می‌توانند در زمینه رفع افسردگی كمک كنند.
• بیماران همچنین در حد امكان باید در زمینه بیماری‌شان و راه‌های درمان آن آگاهی پیدا كنند و در تصمیم‌گیری در مورد اقدامات درمانی سهیم باشند.
• صحبت كردن با بیماران دیگر مبتلا به ویتیلیگو می‌تواند به بیمار كمک كند، خانواده و دیگر دوستان نیز دیگر حامیان بیمار هستند.
• بعضی از افراد مبتلا به ویتیلیگو دریافته‌اند كه مواد آرایشی كه روی لكه‌های سفید را می‌پوشانند، ظاهر آن‌ها را بهتر كرده و به آن‌ها كمک می‌كند در مورد خودشان احساس بهتری داشته باشند. ممكن ‌است نیاز باشد بیمار چندین نوع ماده آرایشی را امتحان كند تا بهترین محصول را پیدا كند.

لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03116662224

رزرو نوبت ویزیت آنلاین دریافت مشاوره رایگان
تعداد بازدید از این مطلب: 118271
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03136662224