بیماری زونا یا هرپس زوستر به آبله مرغان بالغین شهرت دارد. این بیماری معمولا در افرادی رخ می‌دهد كه سابقه این بیماری را در سال‌های گذشته داشته‌اند و یا این كه ویروس زونا را به‌صورت نهفته در خود جای داده‌اند كه عامل مولد آن شبیه ویروس آبله‌مرغان است. دکتر مریم ملکی متخصص پوست در این مقاله به توضیحات بیشتر در این رابطه می‌پردازد.
شکل 1 زونا یا هرپس زوستر
علائم بیماری زونا
معمولا علائم و نشانه‌های بروز بیماری زونا، در فرد معمولا یک نیمه از بدن فرد را درگیر می‌کند. بیماری ابتدا با سوزش، خارش و گز‌گز ناحیه خاصی از بدن شروع شده و بعد از چند روز در محل خارش و سوزش ضایعات تاول‌گونه نواری تشکیل خواهد شد. ضایعات پوستی، لکه‌های قرمز رنگی هستند که رفته‌رفته تبدیل به تاول‌های گروهی در کنار یکدیگر می‌شوند. تاول‌ها در منطقه یک عصب محیطی و در امتداد مسیر آن پدید می‌آید.
علائم فوق ممکن است همراه با موارد زیر شود:
- حساسیت به لمس در محل عارضه
- تب و لرز خفیف
- سردرد
- بدن درد
- حساسیت نسبت به نور
- احساس كسالت
- تهوع، دل پیچه یا اسهال خفیف
- درد روی قفسه سینه، صورت، یا درد سوزشی در پوست شكم برحسب ناحیه‌ای كه گرفتار شده است.
درد در بدن معمولا اولین نشانه‌ای است که به سراغ فرد می‌آید. این درد ممکن است در بعضی از افراد بسیار شدید و آزار دهنده باشد و میزان شدت آن بستگی به محل زونا داشته و ممکن است به خاطر علائم مشابه با مشکلات قلبی، تنفسی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. در برخی، فرد مبتلا به زونا فقط دچار درد شده و ممکن است هیچ ضایعه دیگری بر روی پوست ظاهر نشود.
در شایع‌ترین حالت، ضایعات به صورت تاول‌های نواری‌شکل بروز پیدا کرده و یک نیمه از بالا تنه یا صورت فرد را درگیر می‌کند. گاهی اوقات ممکن است ضایعات تاولی در اطراف چشم‌ها، یک سمت گردن یا صورت فرد بوجود بیاید.
علت بیماری زونا
زونا در نتیجه فعال شدن دوباره ویروس واریسلا زوستر (VZV) یا همان ویروس آبله مرغان است که در دوران کودکی سبب بیماری آبله مرغان شده. زونا می‌تواند در هر سنی رخ دهد، این بیماری بیشتر در سالمندان دارای سیستم ایمنی ضعیف به وجود آمده و بعد از درمان باز هم امکان برگشت آن وجود دارد.
این ویروس در سیستم عصبی (نخاع) بدن پنهان می‌ماند و هنگامی كه سیستم ایمنی به هر دلیلی ضعیف می‌شود، به شكل بیماری زونا نمایان می‌شود.
ویروس واریسلا زوستر (آبله مرغان) جزء خانواده ویروس‌های هرپس است كه سبب تبخال می‌شود، لغت زوستر به معنی تسمه یا كمربند است. در بیماری زونا درد شدید و سوزنده‌ای به صورت ثابت در طول یک مسیر عصبی حس می‌شود و تاول‌های قرمزی چند روز بعد در محل درد ظاهر می‌شود كه رنگ تاول‌ها كم‌كم به تیرگی می‌گراید.
شکل 2 ویروس واریسلا زوستر (VZV)
عوامل افزایش‌دهنده خطر
* سن بالای 50 سال
* استرس
* وجود یک بیماری كه باعث كاهش مقاومت بدن شده باشد.
* استفاده از داروهای سركوب كننده ایمنی یا ضد سرطان
* جراحی یا تاباندن اشعه به نخاع
* لوسمی یا لنفوم
عوارض زونا
بیماری زونا ممکن است عوارضی با خود به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- درد پس از زونا
در بعضی از افراد مسن، درد ناشی از ابتلا به زونا بعد از بهبود تاول‌ها بهتر نشده و تا مدت‌ها (ماه‌ها تا سال‌ها) به قوت خود باقی خواهد ماند. این مشکل را با نام درد پس از زونا یا درد بعد از درمان شناخته شده و در نتیجه آسیب فیبرهای عصبی و ارسال بیش از حد پیام‌های درد از پوست به مغز اتفاق می‌افتد. برخی از این افراد، به خارش مزمن در ناحیه مبتلا به زونا، دچار می‌شوند. در وضعیت‌های حاد و شدید، خارش و درد ممکن است سبب اختلال در خواب، کاهش وزن یا افسردگی شود.
- زخم قرنیه
بروز بیماری زونا در اطراف چشم (زونا چشمی) می‌تواند باعث عفونت‌های چشمی دردناک شده و در نتیجه کدورت قرنیه، کاهش قدرت بینایی شود. بنابرین در صورت ایجاد زونا در اطراف چشم حتما نیاز به معاینه مرتب چشم‌پزشک ضروری است.
- عفونت دستگاه عصبی مركزی
با توجه به این که کدام عصب‌ها تحت تأثیر قرار گرفته باشند، زونا می‌تواند باعث بروز التهابات مغزی (encephalitis)، فلج صورت یا مشکلات تعادلی و شنوایی در فرد شود.
- عفونت‌های پوستی
در صورتی که روند درمانی تاول‌ها به درستی صورت نگیرد، ممکن است پوست فرد دچار عفونت‌های باکتریایی و نهایتا اسکار شود.
تشخیص زونا
تشخیص زونا معمولا تا زمان بروز بثورات پوستی امكان‌پذیر نیست. قبل از آن، علائم ممكن است شبیه آپاندیسیت، سکته قلبی، جمع‌شدن مایع دور ریه یا سایر بیماری‌ها باشند و اشتباه تشخیص داده شود. زمانی که بثورات پوستی ظاهر شد غالبا تشخیص زونا بر اساس ظاهر متمایز و مشخصات ظاهری ضایعات پوستی به وجود آمده صورت می‌گیرد. ضایعه پوستی تاولی‌شکل که با احساس درد همراه باشد، نشانه‌ای از ابتلای فرد به بیماری زونا خواهد بود. معمولا برای تشخیص نیازی به انجام آزمایش‌ها یا تست خون نیست. ندرتا آزمایش خون، كشت مایع تاول‌ها و نمونه‌برداری از پوست انجام می‌گیرد.
شکل 3 تشخیص زونا
درمان
هدف اصلی درمان عبارت است از تسکین خارش و درد تا حد امكان، كه برای این كار معمولا از داروهای مالیدنی و خوراكی استفاده می‌شود. دردی كه پس از پاک شدن تاول‌ها باقی می‌ماند را خیلی مشكل می‌توان درمان كرد و متاسفانه هیچ راه قطعی برای درمان آن وجود ندارد.
- در وان آبی بخوابید كه به آن نشاسته ذرت یا پودر جو دوسر اضافه شده باشد.
- سایر روش‌های كاهش درد نیز مطرح هستند، اما تاثیر هیچ كدام به طور قطعی اثبات نشده است. این روش‌ها عبارت هستند از: تحریک یا مالش متناوب، استفاده از جریان الكتریكی در پوست، اسپری سرد و قطع رشته‌های عصبی یا جراحی.
_ برای بهبودی سریع‌تر می‌توانید این كارها را انجام دهید:
- مسكن مصرف كنید.
- به عنوان مسكن به جای آسپیرین از استامینوفن استفاده كنید به این صورت كه هر 4 ساعت 2 عدد قرص استامینوفن را میل كنید.
- با مصرف ویتامین‌ها بدن را تقویت كنید.
- چنانچه مقدار بالای ویتامین ث و ب كمپلكس مصرف شود، سیستم ایمنی بدن تقویت خواهد شد. مصرف روزانه 2000 میلی گرم ویتامین ث كفایت می‌كند.
- همچنین خوردن روزانه 2 عدد قرص ویتامین ب كمپلكس یا یک عدد كپسول مولتی ویتامین مینرال كافی است. البته در این موارد حتما باید نظر پزشک معالج تان را جویا شوید.
با تاول ها چه كار باید كرد؟
پس از بروز تاول‌ها برای تسكین درد بهتر است به نكات زیر توجه كرد:
- تاول‌ها را دستكاری نكنید.
- چنانچه مقدار زیادی كرم و پماد روی پوست بمالید با تحریک پوست سبب تاخیر در بهبودی خواهید شد بنابراین بهتر است تاول‌ها را دستكاری نكنید.
- از پوشش مرطوب استفاده كنید. حوله‌ای را در آب سرد فرو برده و بعد از آبكشی روی ناحیه صدمه دیده قرار دهید. هر چه آب خنک‌تر باشد احساس بهتری خواهید داشت. تاثیر این عمل مانند قرار دادن یخ روی پوست سوخته‌شده است. به این دلیل بهتر است از رسیدن گرما به پوست آسیب‌دیده نیز جلوگیری كنید.
- عفونت روی تاول را با آب اكسیژنه بشویید.
- اگر تاول‌ها عفونی شده‌اند بهتر است روی آن‌ها را با محلول آب اكسیژنه 6 درصد ضدعفونی كنید یا آن كه از پمادهای آنتی‌بیوتیک نظیر جنتامایسین استفاده كنید.
بیماری زونا چند روز طول می‌کشد؟
مدت زمان بهبود بیماری زونا دقیقا مشخص نبوده و ممکن است در هر فردی متفاوت باشد. اما به طور کلی روند درمان و از بین رفتن تاول‌ها به طور میانگین 2 تا 4 هفته به طول خواهد انجامید. در بعضی از موارد ممکن است درمان طولانی‌تر شده و از یک ماه نیز بیشتر شود. در بسیاری، اثری از این تاول‌ها نمی‌ماند اما در بعضی جای آن‌ها همچنان به‌صورت گودی یا اسکار باقی می‌ماند.
چه کسانی در معرض ابتلا به زونا هستند؟
هر کسی که به آبله مبتلا شده باشد، ممکن است در معرض خطر ابتلا به زونا قرار دارد؛ احتمال این خطر با افزایش سن بیشتر می‌شود. این احتمال در افراد بالای 60 سال، ده برابر بیشتر از دیگران است، عوامل موثر دیگر عبارتند از :
- بعضی از داروهای سرطان
- داروهای استروئیدی
- در معرض استرس و فشار بودن طولانی مدت
- تضعیف سیستم ایمنی بدن در اثر ایدز یا سرطان و کلا به هر دلیلی که سیستم ایمنی بدن دچار ضعف گردد.
آیا بیماری زونا مسری است؟
بله. اما نه از راهی که شما فکر می‌کنید! زونا باعث بروز زونا در افراد دیگر نمی‌شود ولی ممکن است که باعث ابتلای یک کودک به آبله‌مرغان شود. همچنین اشخاصی که واکسینه شده‌اند و یا اصلا مبتلا به آبله‌مرغان نبوده‌اند، در اثر تماس مستقیم با تاول‌های بازشده یک بیمار، احتمال دارد بیماری به آن‌ها هم سرایت کند. بنابراین فرد بیمار همواره باید تاول‌ها را بپوشاند و تا بهبودی کامل از تماس با افراد دیگر بویژه نوزادان و زنان بارداری که قبلا واکسن نزده‌اند و یا دچار آبله‌مرغان نشده‌اند، همجنین بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی هستند، پرهیز کند.
البته امکان انتقال از طریق سرفه و عطسه وجود نداشته و فقط از طریق تماس مستقیم فرد سالم با تاول‌ها این اتفاق می‌افتد. در نتیجه ویروس زونا تا زمان بهبود تاول‌ها واگیر‌دار بوده و بهتر است فرد از تماس افراد سالم با تاول‌های خود جلوگیری کند.
پیشگیری زونا
_ افرد با یک‌بار گرفتن زونا، تا آخر عمر در برابر آن ایمن خواهد بود؛ مگر در موارد نادر.
_ برای پیشگیری از بروز زونا می‌توان از واکسن‌های آبله‌مرغان (واریسلا) و واکسن زونا (واریسلا-زوستر) استفاده نمود.
واکسن آبله مرغان
واکسن واریسلا (واریواکس) برای محافظت کودک در برابر آبله‌مرغان تزریق می‌شود. در این واکسن از ویروس زنده استفاده شده است. همچنین استفاده از این واکسن برای بزرگسالانی که هرگز دچار آبله‌مرغان نشده‌اند نیز توصیه می‌شود. هیچ تضمینی بر عدم ابتلای فرد بعد از استفاده از این واکسن وجود ندارد با این حال تزریق آن می‌تواند احتمال ابتلا، عوارض جانبی و شدت بیماری در فرد را کاهش دهد.
افرادی که به دنبال دریافت واکسن زونا هستند، دو گزینه پیش رو خواهند داشت:
- واکسن زوستاواکس Zostavax در سال 2006 توسط سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) مورد تایید قرار گرفته و نشان می‌دهد تزریق این واکسن تا 5 سال فرد را در برابر ابتلا به زونا ایمن خواهد کرد.
شکل 5 واکسن زوستاواکس Zostavax
2. واکسن شینگریکس Shingrix در سال 2017 توسط سازمان جهانی غذا و دارو تایید و به‌عنوان واکسن جایگزین زوستاواکس معرفی گردید. در این واکسن برخلاف واکسن قبلی از ویروس غیرفعال‌شده، استفاده شده است. مطالعات نشان می‌دهد که واکسن جدید می‌تواند بیش از 5 سال از فرد در برابر زونا محافظت کند. استفاده از واکسن شینگریکس برای افراد بالای 50 سال یا بیشتر و افرادی که قبلا از زوستاواکس استفاده کرده بودند، مشکلی به وجود نخواهد آورد.
عوارض جانبی شایع واکسن زونا شامل قرمزی، درد، التهاب و خارش در محل تزریق و سردرد می‌شود. به خاطر داشته باشید که این واکسن هیچ ارتباطی با درمان نداشته و فقط جنبه پیشگیری خواهد داشت.
شکل 6 واکسن شینگریکس Shingrix
مزایای واکسن زونا چیست؟
این واکسن بهترین راه برای مراقبت از شما در برابر بیماری زونا می‌باشد. اثبات شده است که واکسن Zostavax II خطر ابتلا به زونا را تا 50% و واکسن Shingrix آن را تا 90% کاهش می‌دهد. حتی اگر فردی بعد از تزریق واکسن، باز هم به زونا مبتلا شود، این واکسن باعث می‌شود درد و شدت بیماری، همچنین دردی که پس از رفع شدن زونا همچنان تا مدتی دوام دارد، کاهش یابد.
بهتر است در مورد تزریق واکسن زونا حتما با پزشک مشورت کرده و با توجه به شرایط خود بهترین گزینه را انتخاب کنید.
تعداد بازدید از این مطلب: 25584
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه