علل تیرگی پوست (هایپرپیگمنتاسیون) و روش های درمان آن

تیرگی پوست یا هیپرپیگمانتاسیون لزوما یک بیماری نیست، بلکه اصطلاحی است که برای پوستی که تیره شده است کاربرد دارد. این تیرگی پوست می‌تواند به ‌صورت تکه‌های کوچک اتفاق بیافتد یا مناطق وسیعی را تحت پوشش قرار دهد و بر کل بدن تاثیر بگذارد. گرچه افزایش رنگدانه‌ها معمولا به ‌خودی‌خود مضر نیست اما می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری پزشکی دیگر باشد. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو در مورد انواع هایپرپیگمانتاسیون، علل و نحوه درمان آن به تفصیل توضیح می‌دهند.
رنگ پوست به دلیل وجود رنگدانه‌هایی به نام ملانین است که در سطح پوست وجود دارند. تیرگی پوست زمانی اتفاق می‌افتد که تولید این رنگدانه‌ها افزایش یافته و در اثر تجمع آن رنگ پوست تیره می‌شود. وقتی فقط برخی از مناطق پوست بیش از حد معمول ملانین تولید می‌کنند، لکه‌های تیره روی پوست ایجاد می‌شود و سایر نواحی پوست رنگ طبیعی خود را حفظ می‌کند. ملانین به پوست، چشم‌ها و موی شما رنگ می‌بخشد. تیرگی پوست در تمامی نژادها دیده می‌شود.
انرژی پرتوهای فرابنفش نور خورشید توسط ملانین جذب می‌شود تا به این طریق از آسیب دیدن پوست جلوگیری کند. این موضوع نیز به نوبه خود می‌تواند باعث تیره‌تر شدن پوست شود.

شکل 1 تیرگی پوست یا هیپرپیگمانتاسیون

تیرگی پوست ممکن است در اثر ترکیبی از عوامل نظیر قرارگیری در معرض نور خورشید یا واکنش های آلرژیک نسبت به مواد گیاهی یا شیمیایی خاص نیز ایجاد شود. در برخی موارد نظیر دوران بارداری یا استفاده از قرص‌‌های ضدبارداری نیز پوست به صورت گذرا تیره می‌شود.

انواع هایپرپیگمنتاسیون

انواع مختلفی از هایپرپیگمنتاسیون وجود دارد.

1. ژنتیک: رنگ برخی از افراد به صورت ژنتیکی تیره است، بعضی افراد مستعد به کک‌‌و‌مک هستند و بعضی دیگر پوستشان مستعد به تیر شدن سریع در برابر آفتاب است و حتی در اثر تماس چند دقیقه‌ای با آفتاب به سرعت دچار تیرگی یا لکه‌های پوستی می‌شوند.
2. ملاسما: اعتقاد بر این است که ملاسما در اثر تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود و ممکن است در دوران بارداری ایجاد شود. ملاسما بیشتر در صورت ظاهر می‌شود.
3. لکه‌های خورشید: لکه‌های آفتاب که لکه‌های کبدی یا لنتیگوهای خورشیدی نیز نامیده می‌شوند، شایع هستند. لنتیگوها پس از قرار گرفتن افراد در معرض آفتاب یا برنزه کردن پوست فرد ایجاد می‌گردد. به طور کلی آن‌ها به صورت لکه‌هایی در مناطق در معرض آفتاب مانند دست، صورت و بازوها ظاهر می‌شوند.
4. لکه‌های ناشی از داروها: برخی از داروهای خاص می‌توانند رنگدانه‌های پوستی را افزایش داده و منجر به ایجاد لکه‌های تیره بر روی پوست شوند. بیشترین اثرات مربوط به داروهای ضدالتهاب‌ غیراستروئیدی (NSAIDs)، تتراسایکلین‌ها و داروهای روان‌گردان می‌باشد.
5. هایپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب: پس از یک دوره التهاب پوستی لکه‌های تیره می‌تواند روی پوست ایجاد شود. التهاب ممکن است به دلایل مختلفی از جمله: اگزما، پسوریازیس، آسیب به پوست و آکنه ایجاد شود.

لکه‌های تیره ممکن است بعد از نیش زدن حشرات، سوختگی یا بریدگی‌ها و زخم‌های بهبودیافته باقی بماند. ممکن این گونه لکه‌ها با گذشت زمان محو شوند.
برخی از غذاها، محصولات آرایشی یا حتی درمانی پوست،‌ می‌توانند باعث تحریک و ایجاد لکه‌های تیره بر روی پوست شوند.

شکل 2 انواع هایپرپیگمنتاسیون

محل تیرگی و لکه‌ها

• لکه‌های تیره یا تیرگی کلی عموما در ناحیه صورت، شانه‌‌ها و قسمت پشت دست‌ها ایجاد می‌شود.
• طیف لکه‌های تیره روی پوست از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره می‌تواند باشد.
• اندازه لکه‌های تیره متفاوت است و در هر قسمت از بدن می‌تواند ایجاد شود اما امکان بروز آن‌ها در مناطقی که اغلب در معرض آفتاب است، بیشتر می‌باشد.

لکه‌ها در مناطق زیر بیشتر دیده می‌شود:

1. پشت دست‌ها
2. صورت
3. کمر
4. شانه‌ها

علائم تیرگی پوست

تیرگی پوست ممکن است با یک سری علائم دیگر همراه باشد که نوع این علائم بسته به بیماری، اختلال یا شرایط زمینه‌ای متفاوت است.
تیرگی پوست ممکن است با علائم دیگر پوستی نیز همراه باشد، مانند:

1. سوزش پوست
2. پوسته‌پوسته شدن
3. خارش
4. قرمزی، گرمی و تورم

علت تیرگی پوست چیست؟

شایع‌ترین فرم تیرگی پوست، ژنتیکی یا در اثر تماس نور خورشید، به ویژه در اثر پرتوهای فرابنفش به وجود می‌آیند. تیرگی پوست همچنین می‌تواند در اثر تغییرات هورمونی ناشی از اختلالات مادرزادی یا هورمونی (همان گونه که در بیماری آدیسون رخ می‌دهد) یا ترکیبی از عوامل نظیر نور خورشید یا واکنش‌های پوستی (در اثر حساسیت نسبت به یک ماده شیمیایی یا گیاهی) نیز به وجود بیاید.

شکل 3 روند ایجاد هیپرپیگمانتاسیون

۱) سایر علل ژنتیکی تیرگی پوست
تیرگی پوست ممکن است در اثر تعدادی از اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی به وجود بیاید که عبارتند از:

• آکانتوزیس نیگریکانس
• اینکانتینتا پیگمنتی
• نوروفیبروماتوز (ماکول‌های کافئولایت که شامل لکه‌های پوستی قهوه‌ای روشن یا سفید می‌باشند.)
• گزرودرما پیگمنتوزوم (یک اختلال ژنتیکی در تعمیر DNA)

۲) علل هورمونی تیرگی پوست
تیرگی پوست همچنین در اثر تغییرات هورمونی و در بیماری‌های زیر دیده می‌شود:

• بیماری آدیسون (کاهش تولید هورمون‌های ترشح شده از غدد فوق کلیه)
• بیماری کوشینگ (مقادیر اضافی کورتیکواستروئیدها)
• پرکاری تیروئید
• بارداری
• قرص‌های ضدبارداری خوراکی

۳) علل محیطی تیرگی پوست
تیرگی پوست می‌تواند در اثر قرارگیری در معرض عوامل محیطی به وجود بیاید. در این حالت عواملی نظیر موارد زیر در ایجاد تیرگی موثرند:

• نور خورشید
• مواد سمی (مانند آرسنیک)

۴) سایر علل تیرگی پوست
دیگر علل تیرگی پوست عبارتند از:

• درماتوپاتی دیابتی (لکه‌های قهوه‌ای روشن و فلس‌دار که در اثر تغییرات عروقی ناشی از دیابت به وجود می‌آیند.)
• کک‌ومک
• هموکروماتوز
• تینه‌آ ورسیکالر (عفونت قارچی پوست در اثر مالاسزیا فورفور)

شکل 4 علت‌های تیرگی پوست

عوارض برخی بیماری‌های مرتبط با تیرگی پوست

تیرگی پوست یا هایپرپیگمانتاسیون معمولا به تنهایی نمی‌تواند تایید یا ردکننده وجود بیماری‌های خطرناک باشد. با این حال برخی بیماری‌های همراه با هایپرپیگمانتاسیون می‌توانند با عوارض مرگباری همراه باشند.
از آن جایی که تیرگی پوست می‌تواند ناشی از وجود بیماری خطرناکی باشد، عدم دریافت درمان مناسب می‌تواند منجر به عوارض شدید و جبران‌‌ناپذیر شود. از این رو به محض تشخیص بیماری زمینه‌ای، پیگیری برنامه و طرح درمانی پزشک متخصص برای بیمار الزامی می‌باشد. با انجام این اقدام می‌توان عوارض بالقوه بیماری را به حداقل رساند. تعدادی از این عوارض عبارتند از:

• نفروپاتی دیابتی (آسیب عصبی ناشی از قند بالای خون در بیماری دیابت)
• رتینوپاتی، آب مروارید و نابینایی (عوارض چشمی شدید دیابت)
• سرطان مخفی (تغییرات پوستی می‌توانند نشان‌دهنده وجود یک سرطان مخفی باشند.)
• فشار خون بالا
• بیماری‌های کلیوی شامل هر گونه مشکل کلیوی نظیر وجود سنگ ادراری، نارسایی کلیوی و ناهنجاری‌های کلیوی
• پوکی استخوان (نازک و ضعیف شدن استخوان‌ها)
• سکته مغزی
• طوفان تیروئیدی (تب، ضربان قلب بالا و هذیان)

با توجه به آلودگی‌های زیست محیطی و افزایش سرطان پوست در برخی موارد برای تشخیص نوع لکه‌‌ها ممکن است آزمایش‌های بیشتری نیاز باشد تا متخصص پوست مطمئن شود عامل ایجاد لکه خاص سرطان پوست نمی‌باشد.

شکل 5 عوارض برخی بیماری‌های مرتبط با تیرگی پوست

درمان تیرگی پوست

اکثر این لکه‌ها نیازی به درمان ندارد، اگرچه ممکن است افراد برای زیبایی بیشتر پوستشان تمایل به از بین بردن آن‌ها داشته باشند، مردم عمدتا ممکن است عوامل ایجاد این لکه‌ها را به دلیل بالا رفتن سن یا اثرات نور خورشید بدانند. یک متخصص پوست می‌تواند برای روشن‌تر شدن لکه‌های تیره راه‌های مختلفی را پیشنهاد دهد، استفاده از کرم‌ها یا روش‌های ترکیبی از جمله راه‌های از بین بردن لکه‌ها می‌باشد.
روش‌های عملی عموما از کرم‌ها گران‌تر هستند و احتمالا عوارض نیز دارند، گرچه سرعت کار بالاتر می‌رود. ممکن است بهترین گزینه درمانی به علت، اندازه لکه و ناحیه بدن بستگی داشته باشد یا حتی به در دسترس بودن تجهیزات لیزرهای پیشرفته برای پزشک.
خبر خوب در مورد درمان تیرگی و لکه‌های پوست این است که افرادی که به دنبال درمان تیرگی هستند، پوستشان نیز همزمان جوان‌تر می‌شود و ترس یا نگرانی از مصرف دارو نداشته باشند (البته زیر نظر پزشک متخصص).
در بعضی از موارد هایپرپیگمانتاسیون را نیز می‌توان با تغییر داروها و سطح هورمون‌های گردش خون کاهش داد.
تیرگی پوست معمولا بی‌خطر است، با این حال در برخی از موارد می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک بیماری جدی و نیازمند درمان باشد. در صورتی که پوستتان تیره شده است و احساس خستگی، کاهش اشتها یا افسردگی ناگهانی، یبوست، اسهال، تشنگی شدید و دفع مکرر ادرار، نوسانات فشار خون، از دست دادن اشتها یا کاهش بدون علت وزن علی‌رغم افزایش اشتها، از بین رفتن خونریزی ماهانه، کاهش تمایل جنسی و درد در قسمت فوقانی شکم می‌کنید یا اگر علاوه‌بر پوست، مخاط دهان و دیگر مخاطاتتان نیز تیره شده است، حتما به پزشک مراجعه کنید.
متخصص پوست ممکن است یکی از روش‌های زیر را برای درمان تیرگی یا لکه‌های تیره روی پوست توصیه کند:

1- کرم‌های روشن‌کننده:

کرم‌های روشن‌کننده حاوی هیدروکینیون می‌تواند به روشن شدن پوست کمک کند. کرم‌ها اثرگذاری تدریجی دارند و چندین ماه طول می‌کشد تا ظاهر لکه‌های تیره کاهش یابد، عموما در این نوع کرم‌ها از هیدروکینون استفاده می‌شود این ماده از تولید ملانین در پوست جلوگیری می‌کند. مصرف نادرست و طولانی این دارو می‌تواند تغییر رنگ غیریکنواخت در پوست ایجاد کند. بعضی از پزشکان این دارو را با دیگر داروها مانند ترتینوئین، اسید آزالالیک یا اسید کوژیک ترکیب می‌کنند تا نتایج بهتری ایجاد شود.

2- درمان با لیزر:

انواع مختلفی از لیزر موجود است. رایج‌ترین لیزر برای درمان لکه‌های تیره روی پوست، استفاده از نور لیزر با شدت پالس بالا می‌باشد. این نور ملانین را هدف قرار داده و باعث کاهش نقاط تیره پوست (لکه‌ها) می‌شود. لیزر کربن پیل نیز از جمله انواع لیزر مفید در کاهش سریع تیرگی پوست می‌باشد که هیچ عارضه‌ای ندارد.

3- میکرودرم‌ابریژن:

در حین میکرودرم‌ابریژن، متخصص پوست از دستگاه مخصوصی استفاده می‌کند که دارای سطح ساینده برای از بین بردن لایه خارجی پوست است. این درمان باعث افزایش رشد کلاژن می‌شود و با افزایش جذب داروهای موضعی به کاهش لکه‌ها کمک کند.

4- لایه‌برداری شیمیایی:

لایه‌برداری شیمیایی شامل استفاده از محلول برای پوست است که جدا شدن لایه‌های سطحی از روی پوست را به همراه دارد و باعث رشد پوست جدید می‌شود. در این روش نیز ممکن است به تدریج لکه‌های تیره روی پوست کم رنگ یا محو گردد.

5- کرایوتراپی:

کرایوتراپی روشی است که با استفاده از نیتروژن مایع اقدام به منجمد کردن لکه‌های تیره می‌کنند، در این روش به بخشی از سلول‌های پوستی آسیب می‌رسد (زخم می‌شود). پوست معمولا بعد از انجام این عمل با مراقبت‌های لازم بهبود می‌یابد.

6- مزوتراپی:

در روش مزوتراپی از داروهای خاصی استفاده می‌شود که توسط سوزن ظریفی به سطح پوست منتقل می‌شود، این روش می‌تواند دستی انجام شود یا با دستگاه مزوگان که عملا هیچ تفاوتی در نتیجه ندارد و فقط هزینه مزوگان بیش‌تر می‌باشد. با ورود داروهای ضدلک به عمق تیرگی و لکه‌ها در پوست اثر داروها بیشتر، بهتر و سریع‌تر انجام می‌شود.
در کلینیک تخصصی پوست و لیزر هور، متخصصین ما ترکیبی از روش‌های فوق را در یک تا دو جلسه برای شما انجام می‌دهند تا هر چه سریع‌تر و آسان‌تر به نتیجه برسید.

7- درمان‌های خانگی:

علاوه‌بر روش‌ها‌ی که توسط متخصصین پوست و داروهای تجویزیشان برای بیمار در نظر گرفته می‌شود ممکن است افراد برای درمان لکه‌های پوستی خود اقدام به درمان‌های خانگی نمایند که در بخش‌های دیگر به آن خواهیم پرداخت.

8- کرم‌های بدون نسخه:

اصولا برای جلوگیری و درمان لک کرم‌های آرایشی بدون نسخه نیز (OTC) در دسترس قرار دارد که به اندازه داروهای تجویز شده توسط پزشک قوی نیستند، اما ممکن است موثر واقع شوند.
مواد رایج موجود در محصولات روشن‌کننده OTC شامل موارد زیر است:

• رتینول یا آلفا‌هیدروکسی ‌اسید (AHA)
• هیدروکینون
• عصاره شیرین بیان
• N- استیل گلوکوزامین
• ویتامین B-3 (نیاسینامید) که ممکن است باعث تسریع در برداشته شدن لایه‌های پوست مرده و رشد پوست جدید شود.

شکل 6 درمان تیرگی پوست

پیشگیری از تیرگی پوست

برای پیشگیری از بروز لکه‌های تیره روی پوست باید در نظر داشت که در برخی واقعا قابل پیشگیری نیست، به عنوان مثال تغییرات هورمونی در دوران بارداری که ممکن است منجر به ملاسما شود، قابل پیشگیری نمی‌باشد. با این وجود انجام برخی از کارها می‌تواند برای کاهش احتمال لکه‌های تیره و جلوگیری از لکه‌های تیره پوستی مفید باشد.

• هر روز به ‌منظور محافظت از نور خورشید از کرم‌های ضدآفتاب با حداقل SPF 30 استفاده کنید، حتی اگر نور آفتاب کم باشد.
• از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید.
• از درمان آکنه غافل نشوید چرا که بی‌توجهی به آن می‌تواند منجر به التهاب و لکه‌های پس از التهاب پوستی شود.
• از قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم بین ساعت‌های 10 صبح تا 4 بعد از ظهر خودداری کنید.

لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

• تلفن :03136662224

رزرو نوبت ویزیت آنلاین دریافت مشاوره رایگان
تعداد بازدید از این مطلب: 24007
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03136662224