هیدروسیستوما که با نام‌های سیست آدنوما، کیست‌های سودوریفر و کیست‌های غده مول نیز شناخته می‌شوند، تومورهای کیستیک خوش‌خیم هستند که از غدد عرق اکرین یا آپوکرین منشا می‌گیرند. این کیست‌ها، ۵ درصد از کل تومورهای پلک در بزرگسالان و ١ درصد در کودکان را تشکیل می‌دهند. هیدروسیستوم اکرین ضایعات کیستیک غیرشایع، منفرد یا متعدد پلک‌ها و صورت است. همچنین ممکن است کیست‌های متعدد در نواحی دور چشم، لب، زبان، مقعد و زیر بغل ایجاد شود. در جنس مونث و در بزرگسالان شایعتر است و معمولاً بدون علامت هستند. هیدروسیستوماهای متعدد اکرین، ممکن است همراه با سندرم گلتز-گورلین و بیماری گریوز دیده شود. سندروم گلتز-گورلین که با نام‌های سندرم جسنر-کول یا هیپوپلازی پوستی کانونی نیز شناخته می‌شود، در بیماران مبتلا به ناتوانی ذهنی، میکروسفالی (کوچک بودن سر) ، میکروفتالمی (کوچک بودن کره چشم) ، هیپوپلازی میانی صورت (عدم تکامل کامل قسمت‌های مرکزی صورت)، ناهنجاری‌های اسکلتی و گوش‌های بدشکل، باید به سندرم گلتز-گورلین مشکوک شد. از نظر بالینی، هیدروسیستوم اکرین از هیدروسیستوم آپوکرین قابل تشخیص نیست.
در این مقاله، دکتر مریم ملکی به بررسی و درمان هیدروسیستومهای اکرین می‌پردازند.
آیا هیدروسیستوما خوش خیم است؟
هیدروسیستوما ضایعات کیستیک خوش‌خیم هستند که معممولا در ناحیه صورت ایجاد می‌شوند. هیدروسیستوم اکرین و آپوکرین، دو گروه اصلی را تشکیل می‌دهند.
تفاوت هیدروسیستومهای اکرین و آپوکرین چیست؟
١. هیدروسیستومهای آپوکرین تحت تأثیر دما قرار نمی‌گیرند، در حالی که هیدروسیستومهای اکرین می‌توانند با قرار گرفتن در معرض گرما بزرگ شوند و در دماهای سرد کوچک شوند.
٢. علت دقیق هیدروسیستوم‌ها ناشناخته است اما فرض بر این است که هیدروسیستومهای اکرین به دلیل انسداد غدد عرق اکرین ایجاد می‌شوند که این انسداد باعث احتباس ترشحات عرق و پیدایش ساختار کیستیک و متسع می‌شود. هیدروسیستوم آپوکرین، کیست‌های ساختار پر پیچ و خم غدد عرق آپوکرین هستند. درک تفاوت دو نوع مختلف غدد عرق، برای تمایز و تشخیص بین هیدروسیستوم آپوکرین و اکرین مهم است.
٣. غدد عرق آپوکرین فقط در نواحی خاصی از بدن مانند پلک‌ها، زیر بغل، آرئول (محدوده دایره‌ای و قهوه‌ای رنگ اطراف نوک پستان)، گوش و ناحیه تناسلی وجود دارند. در حالیکه غدد عرق اکرین در سراسر بدن پراکنده شده‌اند. منافذ مجرای غدد عرق آپوکرین در مقایسه با غدد عرق اکرین، بیشتر با مژه‌ها مرتبط هستند.
۴. در معاینه فیزیکی، هیدروسیستومهای آپوکرین، معمولاً پاپول‌ها یا ندول‌های گنبدی شکل منفرد هستند که از رنگ گوشتی تا خاکستری یا آبی متغیر است. سایز آنها از چند میلی‌متر تا ١/۵ سانتی‌متر است. ممکن است حاشیه پلک را درگیر کنند. در مقابل، هیدروسیستومهای اکرین، پاپول‌هایی با ظاهر آبی یا نیمه شفاف هستند که معمولاً در قسمت داخلی یا جانبی پلک قرار دارند که می‌توانند منفرد یا متعدد باشند. هیدروسیستومهای اکرین حاشیه پلک را درگیر نمی‌کنند اما ممکن است نزدیک به حاشیه پلک را درگیر کنند. اندازه آنها از ١ تا ۵ میلی‌متر متغیر است.
ویژگی ظاهری ضایعات هیدروسیستوما چگونه است؟
هیدروسیستوم اکرین اساساً با شرح حال و معاینه بالینی تشخیص داده می‌شود.
ظاهر ضایعات به شکل توده یا تاول‌های کوچک چند میلی‌متری، قرینه، شفاف در ناحیه اطراف چشم و صورت می‌باشد، که داخل آنها عرق تجمع می‌یابد و با سوراخ کردن ضایعه توسط سر سوزن‌های کوچک مایع شفافی که همان عرق است از آن خارج می‌شود. با افزایش و کاهش تعریق، اندازه ضایعات زیاد و کم می‌شود. در صورت تاباندن نور به ضایعه، نور از داخل آنها عبور می‌کند.
روش‌های تشخیص هیدروسیستوما چیست؟
اگرچه هیدروسیستوما ضایعات خوش‌خیم هستند، اما ممکن است بیوپسی برای تشخیص دقیق و رد سایر تومورهای بدخیم چشم انجام شود. هیدروسیستومهای متعدد پلک نیز ممکن است با سندرم شوپف-شولز-پاسارژ همراه باشد.
برای تشخیص نیازی به روش تصویربرداری نیست. برای تشخیص قطعی، بیوپسی اکسیزیونال (برداشتن کل ضایعه) و ارسال نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی لازم است.
ویژگی این ضایعات در نمونه‌برداری چگونه است؟
ویژگی‌های بافت شناسی ضایعات هیدروسیستوم اکرین، شامل یک کیست منفرد است که توسط یک اپیتلیوم مکعبی دولایه پوشانده شده است. لوله‌ها و مجراهای ترشحی اکرین معمولاً در زیر کیست و در مجاورت دیواره قرار دارند. هیچ ارتباطی بین کیست‌ها و اپیدرم پوشاننده وجود ندارد.
تشخیص‌های افتراقی آن چیست؟
١.هیدروسیستوم آپوکرین
کیست منفرد کوچک، معمولاً با قطر کمتر از یک سانتی‌متر و حاوی مایع شیری رنگ است و با پوست براقی پوشیده شده است.
٢.سیرینگوما
تومور خوش‌خیم که ناشی از تکثیر آدنوماتوز مجرای داخل اپیدرمی غدد اکرین هستند. به صورت متعدد و در ابعاد ١ تا ٣ میلی‌متری به رنگ پوست یا پاپول‌های مایل به زرد روشن هستند که به طور متقارن روی پلک‌های تحتانی و گونه‌ها شکل می‌گیرند.
٣. کیست اپیدرموئید
ضایعات زیر جلدی پر شده از کراتین هستند. رشد آهسته دارند. پس از ضربه یا جراحی، به علت ورود لایه اپیدرم به لایه درم و تکثیر در لایه درم ایجاد می‌شوند.
۴. سرطان سلول بازال (در صورتیکه هیدروسیستوم اکرین منفرد باشد)
۵. میلیا
۶. مولوسکوم کونتاژیوزوم
٧. کیست داکتال
٨. هوردولوم (گل مژه)
٩. شالازیون
١٠. کراتوز سبورئیک
١١. پاپیلوم سنگفرشی
١٢. منافذ گشاد شده وینر
در چه جنسی شایعتر است؟
در معاینات روزمره در مطب‌ها، در کشور عزیز ما ایران، ضایعات بیشتر در خانم‌ها و از سنین میانسالی به بالا دیده می‌شوند، که علت آن شاید عدم مراجعه آقایان مبتلا به این بیماری نزد پزشک است.
در چه فصولی از سال شایعتر هستند؟
معمولاً در فصول گرم و نیز در محیط‌های گرم و مرطوب مانند آشپزخانه ضایعات بزرگتر و مشخص‌تر می‌شوند.
تعریق چه تاثیری در کیست هیدروسیستوما دارد؟
وقتی افزایش تعریق وجود دارد، ترشحات داخل غدد تجمع پیدا می‌کند و غدد مانند بادکنک حجیم می‌شوند و از زیرپوست بیرون می‌زنند. با خنک شدن و سرد شدن پوست، مایع داخل غدد جذب می‌شود و کیست فروکش می‌کند.
عوارض ضایعات چیست؟
در یک مطالعه گزارش شده است که یک هیدروسیستوم بزرگ اکرین در محل پلک فوقانی در کودکان، باعث پتوز (افتادگی پلک) پیشرونده و یک عامل خطر بالقوه برای آمبلیوپی (تنبلی چشم) می‌شود.
ضایعات موضعی در ناحیه اطراف مجرای اشکی، ممکن است باعث ایجاد اپی‌فورا (اشک ریزش چشم)، به علت اثرات فشاری کیست بر روی مجرای اشک شود.
هیدروسیستوما چگونه درمان می‌شود؟
برخی از بیماران ممکن است از ظاهر هیدروسیستوم ناراحت باشند و ممکن است برای اهداف زیبایی به دنبال درمان باشند. برای درمان می‌توان از داروی موضعی ترکیبی که طبق دستور پزشک ساخته می‌شود، استفاده کرد ولی این ترکیب برای اطراف چشم پیشنهاد نمی‌شود زیرا امکان جذب دارو وجود دارد. دارو برای بیمارانی تجویز می‌شود که اکرین هیدروسیستوما (غدد عرق متورم) در منطقه وسیعی از پوست پخش شده است. روش دیگر، سوزاندن است که غدد عرق را با استفاده از الکتروکوتر یا دستگاه رادیوسرجری می‌سوزانند یا به عبارتی، تخریب می‌کنند تا داخل آنها مایع جمع نشود.
از سایر درمان‌ها می‌توان به تزریق TCA (تری کلرو استیک اسید) به داخل وزیکول یا کیست اشاره کرد.
راه‌های درمانی، شامل:
درمان‌های جراحی
_ برداشتن کل ضایعه: اکثر هیدروسیستوماهای اکرین، منفرد هستند و درمان جراحی انتخابی، برداشتن کامل کیست است.
_ درناژ کیست با سوزن: این روش معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا عود بعد از این روش درمانی، شایع است و ممکن است منجر به عفونت شود، اما اگر بیمار تمایلی به برداشتن کامل کیست نداشته باشد، ممکن است از این روش درمانی استفاده شود.
_ کوتریزاسیون و الکترودسیکیشن و کرایوتراپی دیواره کیست: این روش‌های درمانی اغلب موجب عود کیست می‌شود.
درمان در یک جلسه انجام می‌شود ولی اشکالی که وجود دارد این است که بیماران وقتی برای الکتروکوتر مراجعه می‌کنند، در فضای خنک کلینیک و درمانگاه قرار می‌گیرند و در همین مدت ترشحات عرق جذب می‌شود و وقتی بیمار برای الکتروکوتر وارد اتاق می‌شود، پزشک بعضی از غدد را تشخیص نمی‌دهد و فقط غددی که متورم هستند را می‌سوزاند. به همین دلیل ممکن است همه غدد عرق در یک جلسه تخریب نشوند و مراجعات بعدی هم ضروری باشد.
درمان‌های غیرجراحی (طبی)
_ آنتی کولینرژیک‌های خوراکی و موضعی: هیدروسیستوماهای متعدد اکرین، اغلب همراه با تعریق بیش از حد هستند و با ورزش یا افزایش دمای محیط این علائم تشدید می‌شوند. درمان آنتی کولینرژیک برای بهبود علائم است. آتروپین خوراکی اولین درمان دارویی موفقی بود که برای هیدروسیستومهای متعدد گزارش شد، اما با عوارض جانبی سیستمیک زیادی همراه بود.
کرم‌های موضعی آتروپین و اسکوپولامین در چندین مطالعه با نتایج بسیار متغیر گزارش شده است. عوارض جانبی آنتی کولینرژیک‌ها مانند میدریاز (گشاد شدن مردمک چشم)، می‌تواند باعث قطع دارو توسط بیماران شود.
_ محلول گلیکوپیرولات ۵ درصد
_ سم بوتولینوم A: موجب سرکوب ترشح غدد اکرین با مکانیسم بلاک برگشت پذیر پایانه‌های اعصاب کولینرژیک مربوط به غدد اکرین می‌شود.
می‌توان تزریق بوتاکس را در ابتدای فصل شروع گرما انجام داد که معمولا قادر به کنترل ضایعات در طول فصل گرما خواهد بود. این درمان نیاز به تکرار در ابتدای فصل جدید گرما خواهد داشت.
_ لیزر درمانی: برای درمان ضایعات کیستیک، گزارش شده است و در یک مطالعه، هیچ شواهدی مبنی بر عود در مدت ١٨ ماه پس از درمان وجود نداشت.
آیا می‌توانید کیست را فشار دهید؟
هرگز کیست را فشار ندهید، در حالی که ممکن است بخواهید کیست خود را باز کنید، هرگز نباید این کار را با فشردن یا برداشتن کیست انجام دهید. با این کار، باکتری‌ها و سبوم را به عمق فولیکول‌های مو انتقال می‌دهید و باعث گسترش باکتری و سبوم و سایر محتویات کیست به عمق می‌شوید و این کار ممکن است باعث ایجاد کیست‌های بیشتر شود.
راه‌های پیشگیری و کنترل این ضایعات چیست؟
مهمترین عامل در کنترل ضایعات، اقدامات در جهت کاهش تعریق و کاهش دمای محیط بخصوص آشپزخانه منازل می‌باشد. استفاده از وسایل خنک کننده در این محیط‌ها مفید است. مبتلایان می‌توانند از کیسه‌های یخ (Ice pack) قابل حمل در خارج از از منزل، به منظور کاهش تعریق صورت استفاده کنند.
تعداد بازدید از این مطلب: 1041
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه