کَهیر (به انگلیسی: urticaria) واکنش آلرژیک حاد یا مزمن است كه معمولا بر اثر واکنش بدن در برابر مواد هیستامینی یا ترکیباتی نزدیک به هیستامین پدید می‌آید. عارضه پوستی كهیر، به صورت دانه‌های کوچک صورتی رنگ یا به شکل برجستگی‌های وسیع‌تر و گاهی به صورت تاول یا به اصطلاح لپه‌لپه تظاهر كرده و با خارش شدید همراه است. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو به توضیحات کامل‌تری در مورد این بیماری می‌پردازد.
شکل 1 کهیر
نشانه‌های کهیر
نشانه‌های این کهیر عبارتند از:
- قرمزی پوست
- تورم
- خارش‌دار شدن سطح پوست
روش ساده‌ای برای تشخیص این نوع کهیرها وجود دارد؛ معمولا با فشار ملایم توسط نوک انگشتان قرمزی پوست برطرف میشود و سفتی قابل لمس حس نمی‌شود. همچنین به محض کاهش فشار دوباره قرمزی ظاهر میشود. معمولا ضایعه‌های کهیر پس از ۴۸ ساعت برطرف می‌شوند و کمتر کهیری وجود دارد که در یک نقطه ثابت بیش از چند روز باقی بماند، هر ضایعه كهیر بعد از چند دقیقه تا چند ساعت بدون باقی گذاشتن اثر از بین می‌رود و سپس ضایعات جدید در محل‌های قبلی یا محل‌های جدید به وجود می‌آید. ضایعات کهیر می‌توانند در هر نقطه از بدن ظاهر شوند و شکل آن‌ها ممکن است تغییر یابد. اندازه ضایعات كهیر از كوچكی یک عدس تا بزرگی یک بشقاب متغیر است. ممكن است ضایعات به هم پیوسته باشد و نواحی وسیعی از پوست را بپوشاند. معمولا خارش شدید وجود دارد ولی ممكن است سوزش یا به‌‌ندرت درد نیز وجود داشته باشد.
شکل 2 ویژگی‌های کهیر
شیوع کهیر
كهیر به طور كلی بسیار شایع است و حدود 20 تا 10 درصد افراد حداقل یک بار در طول عمر مبتلا به كهیر می‌شوند. كهیر به طور معمول ظرف چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد ولی در مواردی هم ممكن است سال‌ها و حتی دهه‌ها به طول انجامد و مرتبا حملات آن تكرار شود.
نواحی پر خطر در کهیر
چنانچه كهیر در نواحی خاصی مثل پلک‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و لب‌ها بروز كند، سبب تورم میشود كه ممكن است باعث نگرانی بیمار شود ولی این تورم ظرف 12 تا 24 ساعت برطرف میشود، ولی اگر بیمار دچار مشكل تنفسی یا بلع شود، باید به طور اورژانس تحت درمان قرار گیرد.
علت‌های كهیر
تراوش مایع پلاسمای خون از درون رگ‌ها به فضای میان‌بافتی در پوست باعث کهیر زدن میشود. در این حالت یک عامل شیمیایی که هیستامین نامیده میشود، از یاخته‌های ویژه‌ای در پوست بنام ماست‌سل‌ها که در پیرامون رگ‌ها قرار دارند، ترشح میشود. هیستامین باعث گشاد شدن رگ‌ها و باز شدن فضای میان‌یاخته‌ای در رگ‌ها و به دنبال آن خروج مایع از درون رگ‌ها میشود.
چه مواردی ممکن است در ایجاد کهیر دخیل باشند؟
- موادی از قبیل آجیل، شکلات، ماهی، گوجه فرنگی، تخم مرغ، توت فرنگی، بادمجان، کیوی، شیر و افزودنی‌های غذایی و میوه‌های تازه به ویژه مرکبات و داروهایی از قبیل پادزیست‌ها (آنتی‌بیوتیک‌‌‌ها) مانند پنیسیلین، مسکن‌ها مثل آسپیرین، کدئین، ایندومتاسین، خواب‌آورها، ویتامین‌ها و تقریبا هر نوع دارویی می‌تواند ایجاد کهیر کند. مصرف مداوم آسپیرین نیز می‌تواند ایجاد کهیر مزمن کند.
- حلزون، ماهی، آجیل، تخم مرغ و شیر از شایع‌ترین حساسیت‌زاها هستند که خوردن آن‌ها می‌تواند باعث پدید آمدن کهیر شود.
- مصرف برخی از داروها نیز می‌تواند سبب بروز كهیر شود. برخی از این داروها عبارت‌اند از: آنتی‌بیوتیک‌‌‌ها، مسكن‌ها، آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها، مكمل‌های غذایی، آنتی‌اسیدها. ویتامین‌ها و قطره‌های چشمی، ملیّن‌ها و شیاف‌ها نیز ایجاد كهیر می‌كنند. در صورت ابتلا به كهیر، باید تمامی داروهای مصرف شده حتی در هفته‌های اخیر را به پزشک اطلاع داد تا در تعیین علت راهنما باشد.
- نیش حشره، لاتکس دستکش، تماس با شوره، پوسته و فضولات حیوانات خانگی، تماس و یا تنفس گرده گیاهان در ایجاد کهیر دخیل هستند.
- بعضی از عفونت‌ها از قبیل سرماخوردگی و عفونت‌های گلو در كودكان می‌توانند سبب بروز كهیر شوند ولی برخی عفونت‌های مزمن و گاه عفونت‌هایی به شكل سینوزیت یا برخی آبسه‌ها نیز به عنوان علت ایجاد كهیر مهم هستند.
- برخی از عوامل فیزیكی مثل نور خورشید، سرما، فشار، ارتعاشات شدید، تعریق، ورزش و تماس با آب می‌تواند در بعضی افراد سبب بروز كهیر شود. در كهیر ناشی از آفتاب، ضایعات در محل‌هایی كه در معرض تابش آفتاب هستند بروز می‌كنند و ظرف چند ساعت برطرف می‌شوند. كهیرهای ناشی از سرما در عضوی كه در معرض سرما بوده پیدا میشود. تعریق در افراد جوان باعث كهیرهای كوچک خارش‌دار میشود كه معمولا به دنبال ورزش یا اضطراب بروز می‌کند و ظرف 15-10 دقیقه برطرف می‌گردد. گاه در بعضی افراد خارانیدن شدید پوست یا تحت فشار قرار گرفتن آن باعث بروز كهیر میشود. تماس با آب، صرف نظر از این كه سرد یا گرم باشد، از علل دیگر كهیرهای فیزیكی هستند.
شکل 3 عوامل ایجاد کهیر
استرس و کهیر
استرس‌های روحی و افسردگی باعث تشدید بیماری کهیر مبتلایان میشود و موجب افزایش خارش و گسترش آن میشود.
انواع كهیر
كهیر به دو نوع حاد و مزمن طبقه‌بندی میشود.
كهیر حاد
كهیرهایی كه كمتر از 6 هفته از ایجاد آن‌ها می‌گذرد، تحت عنوان «كهیر حاد» طبقه‌بندی می‌شوند. در این نوع كهیر علت معمولا تشخیص داده میشود. شایع‌ترین علل كهیر حاد غذاها، داروها و عفونت‌ها هستند. نیش حشرات نیز می‌تواند سبب بروز كهیر شود.
كهیر مزمن
كهیرهایی كه بیش از 6 هفته از بروز آن‌ها می‌گذرد، «كهیر مزمن» نامیده می‌شوند. تعیین علت این نوع كهیر، اغلب بسیار مشكل است و در تعداد كمی از بیماران می‌توان علت را تشخیص داد. پزشک برای تعیین علت كهیر باید سوالات زیادی از بیمار بپرسد و معاینات متعددی را انجام دهد ولی با وجود بررسی‌های زیاد در بیش از دو سوم این بیماران نمی‌توان علت كهیر را پیدا كرد.
شکل 4 انواع کهیر
درمان كهیر
1. حذف عامل کهیر
بهترین درمان كهیر، شناسایی و تعیین علت و سپس حذف آن است. شخصی كه دچار كهیر شده قبل از هر چیز باید از خوراكی‌ها و مواد ایجادكننده حساسیت خودداری كند تا بدن تقویت شود و دیگر بدن عكس‌العملی نشان ندهد. اما این امر به خصوص در كهیر مزمن اغلب میسر نیست ولی در مواردی كه عللی از قبیل عفونت، غذا، دارو یا عوامل فیزیكی عامل كهیر باشند، با حذف آن، عامل كهیر نیز درمان میشود. تغییر محل زندگی برای یک تا ۲ هفته گاهی باعث بهبود کهیر میشود.
به طور کلی توصیه میشود افرادی که مبتلا به کهیر هستند بایستی مواردی را رعایت کنند مانند حذف برخی از مواد غذایی مثل آجیل، موز، توت فرنگی، پیاز، گوجه فرنگی، بادمجان، تخم مرغ، مرکبات، شیر، ماهی، پنیر، ادویه، مواد رنگی (نوشابه، ژله، آدامس، بستنی)، غذاهای حاوی مواد محافظ (کنسرو، سوسیس و کالباس، مربا، ترشی، مایونز) قطع مصرف داروهایی که لزومی به مصرف آن نیست مانند مسکن‌ها، ویتامین‌ها و ملین‌ها نیز در درمان آن موثر است. خنک کردن پوست معمولا باعث تخفیف و گرما باعث بدتر شدن خارش میشود لذا از گرمای زیاد و حمام داغ پرهیز شود. داروهای موضعی مثل کرم‌ها و لوسیون‌ها معمولا تاثیری در درمان کهیر ندارند؛ اصولا برای کنترل کهیر داروهای آنتیهیستامین خوراکی یا کورتون خوراکی یا تزریقی تجویز میشود.
در بسیاری از موارد پس از معاینات كامل بیمار لازم است كه آزمایش‌های تكمیلی انجام شود تا در صورت امكان علت كهیر تعیین شود كه البته همیشه این توفیق حاصل نمی‌شود.
2. آنتی‌هیستامین‌ها
چنانچه علت پیدا شود، درمان طبعا باعث حذف كهیر خواهد شد. ولی در مواردی كه علت پیدا نشود، كهیر به طور علامتی درمان میشود كه داروهای آنتیهیستامین در راس درمان‌های كهیر هستند. آنتی‌هیستامین‌ها در صورتی از بروز كهیر جلوگیری می‌كنند كه به طور منظم مصرف شوند و مصرف آن‌ها صرفا در زمان پیدایش كهیر تاثیر خیلی زیادی ندارد.
البته در مورد مصرف آنتی‌هیستامین‌ها، عوارض آن‌ها (از قبیل ایجاد حالت خواب‌آلودگی) را باید در نظر داشت و در افراد سالخورده كه دچار احتباس ادراری هستند یا بعضی داروهای آرام‌بخش مصرف می‌كنند باید مصرف آن‌ها با احتیاط صورت گیرد. همچنین در زمان حاملگی بسیاری از داروها از جمله آنتی‌هیستامین‌ها دارای عوارضی هستند كه باید مورد توجه باشند.
از تداخل اثر داروها نیز نباید غافل بود و بیماران بایستی داروهای دیگری را كه به علل دیگر مصرف می‌نمایند به پزشک یادآوری كنند، چون داروها هم به عنوان عامل كهیر و هم به عنوان تاثیر متقابل روی داروهای آنتیهیستامین مهم هستند.
شکل 5 آنتیهیستامین
3. كورتیكواستروئیدها
گه‌گاه در كهیرهای مقاوم پزشک ممكن است چند نوع آنتیهیستامین را با هم یا به طور متناوب تجویز كند. در موارد حاد و شدید به ویژه مواردی كه مشكل تنفسی بروز نماید، مراجعه به اورژانس و تجویز «اپی نفرین» یا «كورتیكواستروئید» تزریقی با صلاح دید پزشک معالج، صورت می‌گیرد.
4. اپی‌نفرین
در بعضی از موارد کهیر ممکن است همراه با تورم گلو، زبان و مخاط دهان باشد. در حالت اخیر تنفس فرد به سختی صورت می‌گیرد و باید با نظر پزشک از اپی‌نفرین (آدرنالین) به صورت داخل رگی یا آمپول‌های اتوماتیک (مانند اپی پن EpiPen) استفاده شود.
5. سایر درمان‌های دارویی
- در موارد عدم پاسخ به درمان از داروی مونته لوکاست و امالیزوماب omalizumab و داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مانند پردنیزولون و سیکلوسپورین می‌توان بهره جست.
- در هر حال بهترین درمان در درجه اول اجتناب از عامل ایجادکننده کهیر فیزیکی است و نوع درمان دارویی را پزشک شما با صلاح‌دید خود شروع خواهد نمود.
6. درمان‌های موضعی و خانگی
- شستشوی بدن با ماست، سدر و شاه‌تره
- دود كردن اسفند حساسیت را از بین می‌برد.
- مالیدن آب كلم‌پیچ یا برگ آن بر روی پوست
- قرار دادن مخلوط مغز موز با سركه و آبلیمو (چند بار در شبانه روز).
- مالیدن له شده تره یا آب آن بر پوست
- مالیدن له شده پخته شلغم روی پوست
- مالیدن له شده سیر روی کهیر
تذكر: این مورد با احتیاط كامل اجرا شود چون ممكن است مقدار زیاد سیر باعث تاول شود. می‌توانید از خاكستر سیر استفاده كنید.
- مالیدن شاه‌تره روی پوست
- مالیدن له شده پنیرک و گزنه
این روش ها كهیر را تسكین می‌دهد و به طور موقت و در مواقع اضطراری مفید هستند.
7. درمان‌های خوراکی خانگی
- خوردن آب انگور در درمان كهیر اثری بسیار خوب دارد (می‌توانید 100گرم از آن را در مقداری آب ریخته و هر سه ساعت یک بار میل كنید).
- آب نارنج، آبلیمو، آبغوره، هر كدام 100 گرم مخلوط كرده، میل كنید، كهیرها ظاهر شده و به مرور و به طور كامل از بین می‌روند.
- كاهو، گشنیز، چغندر (لبو)، برگ چغندر، ماست، آبلیمو، شاه‌تره، خرفه، خیار، هندوانه، لعاب اسفرزه، خاكشیر، بسیار مفید هستند.
- برای دفع سموم معده و روده و صاف نمودن خون از آش‌های ساده و ترش استفاده كنید مانند: تمر هندی، آب شاه‌تره یا عرق آن، آب نارنج، آبغوره، آبلیمو، گشنیز، برگ چغندر.
- خوردن این غذاها و خوراكی‌ها هم توصیه میشود:
ماست (با كمی نعنا)، خیار (با كمی نمک)، هندوانه (با كمی شكر)، خاكشیر، قُدّومِه شیرازی (دانه ریز قرمز)، خرفه، شاه‌تره، عرق كاسنی، كاهو، آلبالو، عناب، گیلاس، آب زرشک، آب ترب، گل‌گاوزبان.
شکل 6 درمان کهیر
در پایان دکتر مریم ملکی اضافه می‌کند، اگر ضایعات كهیری بیشتر از 24 ساعت بمانند تشخیص دیگری مطرح میشود و باید به متخصص پوست مراجعه شود و نیز اگر تورم لب و دهان ایجاد شود و تنگی نفس وجود داشته باشد به علت احتمال خفگی سریعا به اورژانس مراجعه فرمایید.
در مقاله بعدی به انواع کهیر اشاره می‌کنیم و دکتر مریم ملکی اطلاعات کامل‌تری در اختیارتان قرار می‌دهند.
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03116662224
تعداد بازدید از این مطلب: 14592
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه