کنه دمودکس چیست؟

کنه یا مایت دمودکس Demodex folliculorum نوعی انگل است که بر روی بدن انسان زندگی می‌کند. در بیشتر اوقات این کنه‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کنند. با این حال تراکم بالاتری از کنه‌های D. folliculorum می‌توانند علائم ناخواسته و مشکلات پوستی ایجاد کنند. دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو در زیر به توضیحات بیشتر در این رابطه می‌پردازد.
کنه‌های D. folliculorum در فولیکول‌های مو و غدد سباسه یا اطراف آن زندگی می‌کنند و از سلول‌های مرده پوست، روغن‌ها و هورمون‌های موجود در آن تغذیه می‌کنند. این انگل‌ها در فولیکول‌های مو و غدد چربی به خصوص پلک‌ها، بینی، گونه‌ها، قسمت‌های مجاور بینی و اطراف گوش یافت شده و از ترشحات زیر جلدی به خصوص سبوم تغذیه می‌کنند. این انگل بسیار کوچک بوده و اندازه آن 0.4-0.3 میلی‌متر و سیگاری شکل می‌باشد. امکان دیدن این انگل‌ها به صورت عادی وجود ندارد اما ندیدن آن‌ها دلیلی بر نبودن آن‌ها نیست.

طول عمر و چرخه زندگی دمودکس

• مایت‌های دمودکس شب‌ها در سطح پوست انسان جفت‌گیری می‌کنند و پس از حدود ۱۲ ساعت داخل فولیکول‌های مو یا غدد سباسه تخم‌گذاری می‌کنند.
• طول عمر یک انگل دمودکس در حدود 30 تا 90 روز است.
• انگل دمودکس به سادگی از چربی پوست و محصولات آرایشی و بهداشتی تغذیه می‌کند.
• کنه D. folliculorum در مردان نسبت به زنان شیوع بیشتری دارد.

ویژگی‌های مورفولوژی و طبقه‌بندی دمودکس

این مایت‌های میکروسکوپی، جاندارانی عنکبوتی با هشت‌پای کوچک و پرزدار در نزدیکی سرهایشان هستند و بدن آن‌ها نیمه شفاف است. اما بسیار شبیه به کرم هستند که در پوست هر انسان بالغ می‌توان آن‌ها را یافت. این حشرات کل عمر خود را روی پوست انسان سپری می‌کنند، آن جا متولد می‌شوند، زاد و ولد می‌کنند و پس از حدود یک الی سه ماه می‌میرند.
دو گونه از این جانداران میکروسکوپی روی پوست به ویژه در ناحیه سر و صورت انسان سکونت دارند: دمودکس فولیکولاروم و دمودکس برویس. این جانداران در دسته بندپایان قرار دارند که نزدیک‌ترین اقوام آن‌ها در میان حشرات عنکبوت‌ها و کنه‌ها هستند.
این جانداران در مناطق مختلفی از پوست انسان سکونت دارند. دمودکس فولیکولاروم (folliculorum) که به انگل فولیکول مو در انسان شهرت دارد و در فولیکول مو زندگی می‌کند و دیگری دمودکس بریویس (Demodex brevis) که به انگل غدد سباسه (غدد چربی) معروف می‌باشد و در غدد سباسه زندگی می‌کند. دلیل وفور این جانداران در پوست سر و صورت انسان، وجود حفره‌ها و غدد چربی بیشتر نسبت به دیگر نواحی بدن است.

شکل 1 کنه دمودکس

علائم وجود دمودکس

علائم کنه D. folliculorum ممکن است شامل خشکی، خارش، ضایعات آکنه‌مانند و قرمزی باشد.
این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگیشان در بدنشان تولید می‌شود درون بدن نگه می‌دارند تا زمانی که بمیرند و همین امر می‌تواند باعث تشدید موارد زیر شود:

1. خارش
2. گرگرفتگی
3. ضایعات آکنه‌مانند
4. قرمزی چشم
5. قرمزی پوست
6. بافت خشن پوستی همانند سمباده
7. احساس سوزش در پوست

علائم ناشی از کنه D. folliculorum گاهی اوقات با آکنه یا خشکی شدید پوست اشتباه گرفته می‌شود. تعداد زیادی از کنه‌های D. folliculorum می‌توانند علائمی مانند روزاسه را در پوست صورت ایجاد کنند.
در ضمن این جانداران می‌توانند در تشدید دیگر مشکلات پوست و مو نیز موثر باشند. به عنوان مثال مطالعات علمی و تجربی دانشمندان نشان می‌دهند، جمعیت دمودکس‌ها در صورت افراد مبتلا به روزاسه بسیار بیشتر از صورت افرادی است که مشکل روزاسه ندارند. میانگین تراکم دمودکس مایت بر روی پوست بیماران روزاسه ۸-۱۰ انگل است، که این تعداد در افراد سالم صفر تا ۷ انگل در سانتی‌متر مربع می‌باشد.

آیا شست‌وشو دمودکس را از بین می‌برد؟

برخلاف تصور بسیاری از بیماران شست‌وشوی زیاد و مرتب راه مناسبی برای خلاصی از شر انگل دمودکس نیست.
با توجه به این که احتمال انتقال این انگل از طریق تماس مستقیم و استفاده از لوازم مشترک نظیر کلاه، شانه و روسری یا مقنعه‌های مشترک وجود دارد، لازم است ضمن پیگیری احتمال ابتلا سایر افراد خانواده و نیز درمان آن‌ها مورد توجه قرار گیرد

راه‌های انتقال انگل دمودکس

انگل‌های دمودکس مسری هستند و به راحتی از طریق وسایل شخصی مانند حوله، شانه، برس مو، روبالشی یا از طریق تماس پوستی مانند بوسیدن از یک میزبان به میزبان دیگر منتقل می‌شوند. البته اماکن عمومی و از همه مهم‌تر سالن‌های زیبایی و آرایشگاه‌ها نیز از جمله مهمترین مناطق برای انتقال انگل‌های دمودکس هستند.

شکل 2 راه‌های انتقال انگل دمودکس

عوارض دمودکوزیس

دمودکوزیس توسط انگل دمودکس برویس ایجاد می‌شود. علائم آن نیز می توانند شامل حساسیت پوستی همراه با خارش شوند. دمودکس برویس اغلب علائمی ایجاد نمی‌کند، اما تعداد زیاد انگل‌ها (بیش از ۵ عدد در هر سانتی‌متر مربع پوست) می‌تواند دمودکوزیس را ایجاد کند. دمودکوزیس یک بیماری التهابی است که علائم آن شامل موارد زیر می شوند:

• تغییر رنگ پوست
• فلس‌مانند شدن پوست
• قرمزی پوست
• حساسیت یا تحریک‌پذیری پوست
• خارش
• تحریک چشمی
• ضخیم شدن پلک‌ها
• ریزش مژه‌ها
• دمودکس برویس در بدتر کردن بیماری‌های پوستی از جمله اگزما و آکنه روزاسه نیز دخالت دارد.
• دمودکس برویس بیشترین شیوع را در بین افراد ۲۰ تا ۳۰ ساله دارد، زیرا میزان سیبوم در این دوره زمانی به بیشترین مقدار خود می‌رسد.
• این انگل ها در کودکان زیر ۵ سال بندرت دیده می‌شوند، زیرا تولید سیبوم در این افراد کم است.

شرایط انجام تست دمودکس

1. به مدت ۴٨ ساعت قبل از انجام تست، سر و صورت با شوینده شسته نشود.
2. با صلاح‌دید پزشک حدود ٧٢ ساعت تا یک هفته از استفاده آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی و موضعی اجتناب شود.
3. روز تست لوازم آرایش روی پوست استفاده نشود.
4. حدود یک هفته تا ده روز از پاک‌سازی پوست گذشته باشد.

مراقبت خانگی دمودکس

چندین راه برای به حداقل رساندن تعداد انگل‌های دمودکس برویس و کاهش خطر ابتلا به عوارض بر روی پوست وجود دارد.

نکات مراقبت فردی شامل موارد زیر می شوند:

• استحمام روزانه جهت کاهش ترشحات چربی که انگل از آن‌ها تغذیه می‌کند.
• شستن موها و مژه‌ها به وسیله یک شامپوی ملایم
• استفاده از یک پاک‌کننده غیرصابونی بر روی صورت دو بار در روز
• لایه‌برداری متداول پوست جهت از بین بردن سلول‌های پوستی مرده و سبوم موجود در آن‌ها
• دوش گرفتن پس از ورزش یا قرارگیری در معرض نور خورشید
• اجتناب از مصرف پاک‌کننده‌ها، لوسیون‌ها و ضدآفتاب‌های چرب و روغنی

درمان پزشکی دمودکس

در صورتی که درمان‌های خانگی علائم را برطرف نکرده و تعداد انگل‌ها را کاهش ندهند، امکان دارد جهت کاهش سبوم اضافی بر روی پوست به دارو نیاز باشد.

عوامل خطر دمودکس

کنه D. folliculorum معمولا بی‌عارضه است اما می‌تواند در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف مشکلاتی ایجاد کند.
بنابراین افرادی که در معرض خطر علائم دمودکس هستند شامل کسانی هستند که:

1. از کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون استفاده می‌کنند.
2. سابقه سرطان یا بیماری کبدی دارند.
3. با HIV زندگی می‌کنند.
4. برخی از افراد دیگر ممکن است از نظر ژنتیکی به D. folliculorum حساس باشند و در نتیجه به حضور کنه‌ها حساس‌تر هستند.

شکل 3 افرادی که در معرض خطر علائم دمودکس هستند.

همچنین کنه D. folliculorum گاهی اوقات در افراد با برخی بیماری‌های پوستی به تعداد بیشتری وجود دارد. نمونه‌هایی از این موارد عبارتند از:

• آکنه روزاسه

روزاسه نوعی بیماری التهابی پوستی است که باعث برافروختگی صورت، قرمزی و ضایعات پوستی شبیه آکنه در صورت می‌شود.
برخی مطالعات نشان داده است که یک فرد مبتلا به روزاسه می‌تواند بعضی اوقات چهار برابر بیشتر از فرد بدون این بیماری، کنه‌های Demodex داشته باشد. در میان افراد مبتلا به روزاسه کسانی که دارای زیرگروه 1 هستند به احتمال زیاد تعداد زیادی از این مایت‌ها را روی پوست خود دارند.
کنه D. folliculorum نیز در مجاری اشک افراد مبتلا به روزاسه چشمی دیده شده است.

شکل 4 کنه دمودکس در مجاری اشک

• بلفاریت

بلفاریت همان التهاب پلک‌ها است که می‌تواند باعث ایجاد پوسته‌پوسته شدن و قرمزی شود. افزایش تعداد کنه‌های دمودکس در افراد مبتلا به بلفاریت مشاهده شده است.

• آلوپسی آندروژنتیک

آلوپسی آندروژنتیک یک بیماری ارثی ریزش مو است که مردان و زنان را درگیر می‌کند.
دیده شده که یک ماده شیمیایی تولید شده توسط کنه‌ها ممکن است یک واکنش التهابی ایجاد کند که می‌تواند بر فولیکول‌های مو تاثیر بگذارد. اگرچه کنه‌های دمودکس آلوپسی آندروژنتیک ایجاد نمی‌کنند اما ممکن است وضعیت و شدت آن‌ را بدتر کنند.

• درماتیت صورت غیراختصاصی

افزایش تعداد کنه‌های دمودکس نیز با علائم درماتیت غیراختصاصی در صورت همراه است. این علائم شامل خارش، لکه‌های آکنه‌مانند و لکه‌های اطراف لب است.

شکل 5 بیماری‌های پوستی مستعد کنه دمودکس

تشخیص کنه‌های دمودکس

تا زمانی که فرد علائم یا عوارضی را تجربه نکرده است، نیازی به آزمایش بررسی ابتلا به انگل ندارد. پزشک تشخیص D. folliculorum را با گرفتن شرح حال پزشکی و معاینه پوست آغاز می‌کند. کنه‌ها با چشم غیر‌مسلح دیده نمی‌شوند، بنابراین پزشک معمولا نمونه‌برداری از پوست را انجام می‌دهد. این فرایند شامل برداشت نمونه کوچکی از پوست و بررسی آن زیر میکروسکوپ می‌شود. تعیین مقدار کنه‌هایی که روی پوست زندگی می‌کنند مهم است چرا که اصولا تعداد اندک آکنه‌ها باعث ایجاد مشکلات پوستی فرد نمی‌شود.
در صورتی که مقدار انگل ها در فولیکول‌های مو بالا باشد، ابتلا به دمودکوزیس تشخیص داده می‌شود.

درمان کنه‌های دمودکس

پزشک ممکن است درمان با کرم‌هایی مانند کروتامیتون یا پرمترین را توصیه کند. این‌ها حشره‌کش‌های موضعی هستند که می‌توانند کنه‌ها را از بین ببرند و بنابراین تعداد آن‌ها را کاهش می‌دهند. پزشک همچنین ممکن است مترونیدازول موضعی یا خوراکی را تجویز کند که یک آنتی‌بیوتیک است.
فرد می‌تواند با استفاده از دستمال مرطوب صورت یا حوله‌های مخصوص دمودکس دور چشم خود را تمیز کند.
پزشکان همچنین ممکن است محلول الکل با غلظت بالا را به صورت فرد بمالند. این مایت‌های Demodex را به سطح پوست می‌آورد، سپس پزشک می‌تواند موادی را به پوست بمالد که مایت‌ها را از بین برده و بیماری را درمان می‌کند.
برای افرادی که سیستم ایمنی بدنشان بسیار ضعیف است، پزشک ممکن است ایورمکتین تجویز کند.

شکل 6 درمان کنه‌های دمودکس

درمان‌های خانگی کنه‌های دمودکس

برخی اقدامات پیشگیرانه نیز وجود دارد که فرد می‌تواند در خانه انجام دهد. این شامل:

• روزانه دو بار صورت را با یک پاک‌کننده ملایم بشویید.
• مالش دادن پلک‌ها با شامپوی کودک نیز ممکن است کمک کند.
• اجتناب از مواد پاک‌کننده با روغن و آرایش روغنی که می‌تواند غذای بیشتری برای کنه‌ها فراهم کند.
• هفته‌ای یک یا دو بار لایه‌برداری برای از بین بردن سلول‌های مرده پوست
• تمیز و خشک نگه‌داشتن پوست و همچنین رفع هرگونه شرایط زمینه‌ای ممکن است به کاهش تعداد کنه‌های D. folliculorum کمک کند.

چشم انداز

برای اکثر افراد وجود کنه D. folliculorum در صورت بی‌ضرر است. با این حال در تعداد بیشتری این کنه‌ها می‌توانند علائمی شبیه روزاسه ایجاد کنند. افرادی که بیماری پوستی خاصی دارند یا سیستم ایمنی ضعیف دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این علائم هستند. یک پزشک می‌تواند با انجام بیوپسی از پوست مشخص کند آیا فردی با کنه‌ها به میزان غیرطبیعی بالا زندگی می‌کند یا خیر. درمان شامل تمیز کردن منظم صورت و استفاده از داروهای مختلف برای از بین بردن کنه‌ها است.
در پایان دکتر مریم ملکی می‌افزاید، وفور این انگل پوستی که از جنبه‌های پاتوژنز، راه انتقال و پیچیدگی‌های درمانی که همچنان ناشناخته مانده است، دارای اهمیت کلینیکی بسیار می‌باشد. عموما حضور دمودکس همراه با بیماری‌های پوستی از قبیل آکنه، روزاسه، اریتما، پیتریازیس و بیماری‌های چشمی مانند بلفارایت، شناسائی و مورد تشخیص قرار می‌گیرد. در ارتباط با نقش بیولوژیک این موجود در موفقیت درمان و تاثیر حضور آن‌ها در طول دوره بیماری جای مطالعه فراوان دارد.

لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

• تلفن :03136662224

رزرو نوبت ویزیت آنلاین دریافت مشاوره رایگان
تعداد بازدید از این مطلب: 2616
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03136662224