آکوتان داروئی است که در درمان جوش صورت و بدن استفاده می‌شود. نام ژنریک آکوتان، ایزوترتینوئین (isotretinoin) است. آکوتان برای افرادی نسخه می‌شود که به داروهای معمولی و روتین جواب نمی‌دهند. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو، به نکات مهمی در این رابطه می‌پردازد.
شکل 1 درمان جوش با آکوتان
مکانیسم اثر راکوتان (ایزوترتینوئین) چیست؟
راکوتان روی هر چهار مکانیسم اصلی تشکیل جوش تاثیر می‌گذارد:
- مکانیسم اثر دارو آکوتان چربی پوست را کاهش می‌دهد: به طور چشمگیری اندازه غدد چربی پوست را کاهش می‌دهد (35%-85%) و میزان تولید چربی این غدد را نیز کاهش می‌دهد (حدود 80%).
- آکوتان باکتری‌ها را کاهش می‌دهد: باکتری‌های آکنه (C.acnes) در چربی یا سبوم پوست زندگی می‌کنند. از آن جا که تولید چربی پوست یا سبوم به طور چشمگیری کاهش می‌یابد، میزان باکتری‌های آکنه در پوست نیز کاهش می‌یابد.
- آکوتان از مسدود شدن منافذ پوست جلوگیری می‌کند: سرعت تولید سلول‌های پوستی در داخل منافذ پوست را که سبب مسدود شدن منافذ پوست می‌شود را کاهش می‌دهد.
- آکوتان التهاب را کاهش می‌دهد: آکوتان دارای خواص ضدالتهابی است.
چه مدت زمانی طول می‌کشد تا دارو تاثیر کند؟
ممکن است آکنه در ماه دوم در حدود 30% از بیماران بدتر شود، اما بعد از ماه اول نتایج شروع می‌شود و معمولا چشمگیر است.
معمولا سرعت پاسخ بستگی به دوز در زمان شروع دارو دارد. در بسیاری موارد جهت جلوگیری از خشکی بیش از حد، دارو با دوز کم شروع می‌شود، در نتیجه شروع پاسخ نیز کندتر است.
کارآیی و میزان پاسخ‌دهی به آکوتان
برای دستیابی به درمان کامل یا نسبی آکنه در حدود 95% از افرادی که دوره خود را کامل می‌کنند، صرف‌نظر از این که دارای آکنه التهابی یا غیرالتهابی هستند، اثر می‌کند. حدود 2/3 از افرادی که آن را مصرف می‌کنند، بهبودی طولانی مدت را تجربه می‌کنند.
در چه مواردی احتمالا دوره دوم راکوتان مورد نیاز است؟
مطالعات نشان می‌دهد که میزان عود بین ۱۴.۶٪ تا ۵۲٪ است. با میانگین جهانی تقریبا 1/3 افراد عود می‌کنند. در این موارد گاه دوره دوم دارو تجویز می‌شود.
بیمارانی که دوز تجمعی 100-120 میلی‌گرم در کیلوگرم دریافت می‌کنند، بهترین نتایج و کمترین میزان عود را مشاهده می‌کنند. بیمارانی که دوز کم‌تری دریافت می‌کنند، بیشتر احتمال عود دارند. عوامل دیگری که احتمال عود را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- جنس مرد
- آکنه شدید
- عدم مصرف ایزوترتینوئین با مقدار کافی چربی در رژیم غذایی
- عدم تعادل هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) در زنان
- درمان در زمان بهبودی آکنه قطع می‌گردد ولی امکان دارد با بازگشت جوش دوباره تجویز شود.
- وقتی جوش شدید در سن زیر 16 سال وجود دارد یا همزمان با جوش‌های شدید اختلال هورمونی وجود داشته باشد، ممکن است دوره‌های درمانی بیشتری از راکوتان مورد نیاز باشد یا همزمان با راکوتان نیاز به مصرف داروهای هورمونی یا آنتی‌بیوتیک‌ها وجود داشته باشد.
شکل 2 دلایل استفاده از دوره دوم آکوتان
چه دوزی از دارو باید تجویز شود؟
مقدار مصرف براساس وزن شما، شدت جوش صورت و همچنین پاسخ‌دهی شما تعیین می‌گردد. از 0/5 میلی‌گرم تا 2 میلی‌گرم در کیلوگرم دوز معمولی است. همچنین در ابتدا مصرف ممکن است شدت جوش شما بدتر شود و در حین مصرف نیز امکان دارد که جوش زدن ادامه یابد ولی با شدت کم‌تر که این نشان عدم پاسخ به دارو نیست و نباید دارو قطع شود، هر چه درمان بیشتر ادامه می‌یابد نتایج بهتر می‌شود.
شکل 3 موارد تعیین‌کننده مقدار مصرف آکوتان
تا چه مدت راکوتان باید مصرف شود؟
اغلب طول مدت مصرف داروی راکوتان بستگی به وزن بیمار و دوز تجویز شده آن دارد که اغلب 6 تا 9 ماه طول می‌کشد حتی تا چند ماه بعد از قطع دارو اثر درمانی آن برای جوش وجود دارد. در موارد نادر ممکن است نیاز باشد دوره بعدی تجویز کپسول راکوتان (ایزوترتینوئین) تجویز شود. دوره دوم درمان دو ماه پس از توقف مصرف دارو شروع می‌شود و البته به خاطر داشته باشید بیشتر از زمان توصیه شده نباید از دارو استفاده کنید. به دلیل این که ایزوترتینوئین از راه پوست و ریه‌ها نیز جذب می‌شود می‌تواند سبب آسیب رساندن به جنین شود، بنابراین این دارو برای خانم‌های باردار یا آن‌هایی که قصد باردار شدن دارند نباید تجویز شود و حتی از تنفس کردن گرد و غبار کپسول نیز باید اجتناب کنند.
شکل 4 عدم درمان آکنه در بارداری
آزمایشات لازم قبل از شروع راکوتان کدامند؟
- قبل از شروع این دوره تست حاملگی، تست‌های کبدی، چربی خون و قند خون چک می‌شود و در طول درمان نیز باید زیر نظر متخصص پوست باشد و یک ماه پس از مصرف دارو مجددا آزمایشات تکرار می‌گردد.
- آکوتان جزء گروه X بارداری است و برای جنین بسیار مضر است. اگر حین حاملگی مصرف شود روی جنین اثرات سو دارد و ممکن است سبب سقط جنین گردد. بنابراین آکوتان برای خانم‌هایی که احتمال باردار شدن دارند توصیه نمی‌شود، مگر این که از یک روش مطمئن ضد‌بارداری استفاده کنند.
- حاملگی در حین مصرف تا یک ماه بعد از قطع آکوتان ممنوع است. بنابراین جلوگیری از بارداری باید حین مصرف آکوتان و تا یک ماه و بعد از قطع دارو ادامه یابد.
- کاندوم به تنهایی روش کافی برای جلوگیری نمی‌باشد و به عنوان روش دوم برای جلوگیری قابل قبول است، روش اول باید روش مصرف قرص باشد که کمترین احتمال خطا را دارد. در هنگام مصرف دارو ماهانه و به شکل منظم تست بارداری انجام دهید تا از باردار نبودن خود اطمینان حاصل نمایید که در صورت مثبت بودن تست بارداری باید بلافاصله دارو را قطع و با پزشک مشورت نمایید.
- در زمان شیردهی نیز مصرف این دارو توصیه نمی‌شود زیرا گفته می‌شود که آکوتان وارد شیر می‌شود.
شکل 5 آزمایشات لازم قبل از مصرف راکوتان
آیا مردهایی که قصد بچه‌دار شدن دارند و راکوتان مصرف می‌کنند نیز باید نگران عوارض ایزوترتینوئین روی جنین باشند؟
خیر در مورد مردها استفاده از راکوتان هیچ گونه ممنوعیتی حتی در زمان اقدام برای بچه‌دار شدن وجود ندارد، کپسول راکوتان (ایزوترتینوئین) روی اسپرم تاثیری ندارد.
عوارض بسیار نادر کپسول راکوتان (در صورتی که در حین مصرف دارو دچار این عوارض شدید دارو را قطع کنید و با پزشک خود تماس بگیرید.):
- تغییرات خلق‌وخو، افسردگی و افکار خودکشی
- درد خیلی شدید شکمی با یا بدون اسهال، تهوع و استفراغ
- اسهال خونی
- تاری دید
- سردردهای شدید و طولانی مدت
- راش پوستی
توجه داشته باشید که اکثر عوارض راکوتان (کپسول ایزوترتینوئین) با قطع دارو بهبود می‌یابد.
شکل 6 عوارض راکوتان برای مردان
آیا راکوتان باعث ناباروری می‌شود؟
برخلاف تصور عموم، کپسول راکوتان (ایزوترتینوئین) هیچ تاثیری روی باروری ندارد و باعث ناباروری، مشکلات تخمدانی و رحمی نمی‌شود و عوارض دراز مدت ندارد و تمام عوارض با قطع دارو خودبه‌خود بهبود می‌یابد. خانم‌های متاهل یک ماه بعد از قطع دارو با خیال راحت می‌توانند اقدام به بارداری کنند.
بهترین زمان مصرف دارو چه زمانی است؟
- بهترین زمان مصرف کپسول راکوتان بعد از وعده اصلی غذا با شکم پر و آب فراروان می‌باشد زیرا راکوتان با غذای چرب راحت‌تر و بهتر جذب می‌شود.
- حداقل به مدت ده دقیقه پس از استفاده از دراز کشیدن خودداری نمایید.
- کپسول ایزوترتینوئین باید به شکل کامل بلعیده شود و از جویدن و خراشیدن آن خودداری نمایید.
- اگر دارو را در وعده ظهر فراموش کردید، شب بخورید ولی هرگز 2 کپسول را با هم نخورید و اگر شب نیز فراموش کردید آن دوز را دیگر نخورید و فردا بعد از ناهار دوز بعدی کپسول را مصرف کنید.
چه کسانی نمی‌توانند از راکوتان استفاده کنند؟
- کودکان زیر 12 سال بهتر است کپسول را استفاده نکنند و در صورت ضرورت با مراقبت خاص تجویز می‌گردد.
- سابقه آلرژی به ترکیبات کپسول ایزوترتینوئین یا ترکیبات سویا (کپسول حاوی سویا می‌باشد.)
- بیماری عدم تحمل فروکتوز (دارو حاوی فروکتوز است.)
- خانم‌های باردار و شیرده
قبل از شروع این دارو در صورتی که یکی از موارد زیر را دارید با پزشکتان مشورت کنید:
- اختلال افسردگی و اختلال عصبی شدید
- اگر حامله یا شیرده هستید یا در آینده نزدیک قصد بارداری دارید.
- سابقه حساسیت دارویی دارید.
- بیماری کبدی یا کلیوی دارید یا میزان چربی خون شما بالا است.
- بیماری گوارشی (کرون یا کولیت اولسرو دارید.)
- بیماری دیابت
آیا باید نگران عوارض کبدی و چربی خون راکوتان باشیم؟
اگر شما فردی سالم هستید و تغذیه مناسب دارید و تحرک کافی دارید و آزمایشات اولیه نرمال است نیاز به نگرانی وجود ندارد و فقط در فواصل منظم باید کارکرد کبد و میزان چربی خون شما از طریق آزمایش خون چک شود.
انجام چه کارهایی در حین مصرف راکوتان توصیه نمی‌شود؟
آکوتان ممکن است پوست سراسر بدن را حساس، شکننده و خشک کند و پوست حین درمان و تا مدتی پس از درمان به راحتی آسیب‌پذیر باشد. بنابراین از موم انداختن (وکس) تا چند ماه پس از قطع آکوتان خودداری کنید. بعضی از لیزرها نیز نباید حین مصرف یا تا مدتی بعد از قطع آکوتان انجام شوند. باید در مورد داروهائی که به پوست می‌مالید نیز دقت کنید چون پوست به راحتی تحریک‌پذیر است و بعضی داروهای ضدجوش، لایه‌بردار موضعی و اسکراب می‌تواند حتی سبب التهاب و زخم شدن پوست شود.
آکوتان پوست را به نور خورشید نیز حساس‌تر می‌کند. بنابراین حتما از یک کرم ضدآفتاب فاقد چربی استفاده کنید و از سولاریوم و آفتاب گرفتن بپرهیزید. از مصرف کپسول‌های مکمل که حاوی ویتامین A هستند در حین مصرف آکوتان باید خودداری کنید.
چه کارهای زیبایی را در حین مصرف کپسول راکوتان می‌توانید انجام دهید؟
- انجام لیزر موهای زائد در حین مصرف کپسول ایزوترتینوئین هیچ منعی ندارد.
- بوتاکس، ژل، تزریق چربی، انجام آر‌اف فرکشنال، میکرونیدلینگ و لیزرهای غیرتهاجمی هیچ منعی ندارد.
انجام جراحی‌های خال، جراحی‌های بینی، عمل لیزیک چشم و لیزرهای تهاجمی مثل Co2 فرکشنال ممنوع است.
این دارو در افرادی که لنز تماس چشمی استفاده می‌کنند، مشکلات کبدی، کلیوی، قند، چربی خون یا افسردگی دارند با احتیاط زیاد داده می‌شود یا اصلا تجویز نمی‌گردد.
شکل 7 درمان‌های زیبایی ممکن در حین مصرف راکوتان
آیا کسی که راکوتان مصرف می‌کند می‌تواند خون اهدا کند؟
اهدای خون در زمان مصرف دارو و تا یک ماه بعد از قطع آن ممنوع است زیرا در صورتی که خون شما به فرد حامله زده شود داروی موجود در خون باعث آسیب به جنین می‌شود.
آیا مصرف الکل با مصرف کپسول ایزوترتینوئین (راکوتان) تداخل دارد؟
بهتر است در زمان مصرف دارو الکل مصرف نکنید یا میزان مصرف را به حداقل کاهش دهید، این به خاطر آسیب کبدی در مصرف همزمان دارو و الکل می‌باشد و همچنین مصرف همزمان می‌تواند چربی خون شما را افزایش دهد.
آیا پرهیز غذایی در حین مصرف راکوتان لازم است؟
خیر، شما می‌توانید مصرف روزانه غذا و مایعات را به صورت نرمال داشته باشید و فقط به خاطر سلامت خود از مصرف غذاهای چرب به جز وعده‌ای که با آن آکوتان را میل می‌کنید، پرهیز کنید.
چه نکاتی برای بهبود جوش باید رعایت شود؟
- حداکثر روزی دو بار صورت خود را بشویید. شست‌وشوی مکرر باعث تحریک پوست می‌شود.
- به هیچ عنوان جوش‌های فعال و زیرپوستی را دستکاری نکنید، کندن و در آوردن و هر گونه دستکاری باعث ایجاد لک و احیانا اسکار فرو رفته دائمی می‌شود.
- استفاده از مرطوب‌کننده فاقد چربی و ضدآفتاب فاقد چربی ضروری است.
- استفاده از آرایش‌های سنگین و غلیظ باعث بدتر شدن جوش‌ها و التهابات پوستی می‌شوند و به جای کرم پودرهای سنگین از ضدآفتاب‌های رنگی فاقد چربی استفاده کنید و حتما پوست خود را قبل خواب بشوئید تا هرگونه آلودگی و آرایش از پوست پاک شود.
- بعد از ورزش حتما دوش بگیرید، تعریق باعث بدتر شدن جوش می‌شود.
در پایان دکتر ملکی می‌افزاید:
- به هیج عنوان سرخود این دارو را استفاده نکنید یا به دیگران پیشنهاد ندهید.
- طول مدت مصرف دارو بستگی به نظر پزشکتان دارد، بدون نظارت پزشک آن را قطع نکنید.
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
- تلفن :03136662224
تعداد بازدید از این مطلب: 6909
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه