کورتیکواستروئیدها، داروهای بسیار محبوبی بین پزشکان و بیماران هستند، چرا که علائم را به خوبی کاهش می‌دهند و به همین دلیل بسیار پرمصرف هستند. اما متاسفانه گاهی بدون توجه به عوارض آنها به صورت بی‌رویه استفاده میشوند. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو، به توضیحات مفیدی در این رابطه می‌پردازد. هدف اصلی این مطلب، دادن آگاهی در مورد عوارض کورتیکواستروئیدها به عموم می‌باشد، امید آن می‌رود که با ارائه این مطالب از مصرف خودسرانه این داروها کاسته شود.
انواعی از کورتیکواستروئیدها
کورتونها داروهایی هستند که شباهت و ارتباط نزدیک با کورتیزون طبیعی موجود در خون دارند؛ یعنی همان هورمونی که به شکل طبیعی از قشر آدرنال یا فوق‌کلیوی (قسمت بیرونی غده فوق‌کلیوی) ترشح می‌شود. به کورتیکوستروئید‌هایی که بطور مصنوعی ساخته شده و بصورت دارو مصرف میشوند کورتون هم میگویند. انواع کورتون یا کورتیکواستروئیدهای ساختگی یا صناعی، شامل موارد زیر هستند:
- بتامتازون (سِلِستون)؛
- بودزوناید (انتوکورت. ای.سی)؛
- کورتیزون (کورتون)؛
- دگزامتازون (دِکادرون)؛
- هیدروکورتیزون (کورتِف)؛
- متیل‌پردنیزولون (مِدرول)؛
- پردنیزولون (پرِلون)؛
- تریامسینولون (کِنالوگ، کِناکورت).
اثرات درمانی کورتیکواستروئیدها:
کورتونها یا کورتیکوستروئیدها دو تاثیر مهم در بدن دارند. یک اینکه موجب مهار و سرکوب التهاب (آلرژی‌ها، روماتیسم، و ….) در بافت‌های بدن شده و دیگری اینکه سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند و از این دو اثر در درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. بطور مثال کنترل و مهار التهاب در بافت‌ها قسمتی از درمان التهاب مفصل است و از اثر سرکوب سیستم ایمنی این مواد در جلوگیری از پس زدن اعضای پیوند شده به بدن (مانند پیوند کلیه یا قلب) استفاده می‌شود.
کورتیکواستروئیدها داروهای بسیار قوی هستند که در کنار اثرات سودمندشان برای درمان بیماریهای مختلف، عوارض جانبی گوناگون و گاهی خطرناک دارند.
کورتیکواستروئیدها شیوه‌ی مصرف و استفاده‌ی گوناگونی دارند. برای مثال، به‌شکل‌های زیر استفاده میشوند:- خوراکی؛
- تزریق در عضله یا ماهیچه؛
- به‌صورت کرم موضعی روی پوست؛
- تزریق مستقیم به مفاصل ملتهب؛
- قطره چشمی برای بیماریهای چشمی؛
- اسپری تنفسی برای آسم و مشکلات تنفسی؛
- قطره‌ها و اسپری‌های بینی (برای رفع مشکلات بینی).
شیوه مصرف کورتیکواستروئیدها
عوارض کورتیکواستروئیدها؛
این داروهای محبوب می‌توانند عوارض جانبی زیادی داشته باشند. عوارض داروهای کورتونی به میزان و مدت مصرف آنها بستگی دارد. هر چه مقدار و مدت درمان بیشتر باشد عوارض آن بیشتر خواهد بود. توجه داشته باشید پزشکان با توجه به منافع و زیانهای دارو تصمیم به تجویز آن می‌گیرند، اما گاهی اصرار بیمار به تجویز داروی تزریقی و یا بهبود سریع علائم بیماری موجب می‌شود پزشک از این گروه دارویی، دارو تجویز کند، برخی از عوارض شامل:
- افزایش اشتها و وزن: توصیه می‌شود غذاهای کم کالری استفاده کنند.
- افزایش تجمع چربی در صورت، قسمت بالایی کمر و شکم: این حالت بعلاوه تورم بدن باعث پف کردن صورت فرد شده و علامتی به نام صورت ماه (Moon Face) ایجاد می‌کند. (مثل ماه گرد می‌شود)
- با دفع پتاسیم و جذب سدیم موجب تورم میشوند، احتساب نمک و آب در بدن و ایجاد التهاب و ورم (اصطلاحا اِدِم): توصیه می‌شود غذای بدون نمک استفاده کنند
- جذب سدیم سبب فشارخون بالا می‌شود
- انواع دیابت
- التیام دیرهنگام زخم‌های موجود در بدن
- پوکی استخوان
- آکنه صورت و بدن
آکنه حاصل از مصرف استروئید
- کاهش بینایی در اثر ابتلا به آب مروارید و گلوکوم (آب سیاه) در مصرف طولانی
- آتروفی و نازک شدن پوست
- زخم معده و گاهی خونریزی گوارشی
- درد و یا تحلیل رفتن عضلات، به دلیل تخریب پروتئین‌های بدن پروتئین غذایی فرد باید حتی الامکان بالا باشد.
- کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت، و در صورت ابتلا فرد به عفونت، درمان را سخت‌تر می‌کنند.
- رشد موهای زائد
- تغییرات و نوسانات خلقی: تحریک‌پذیری
- مشکلات روانی مثل افسردگی
- سرکوب عملکرد غده‌ی فوق‌کلیوی
- ترک‌های پوستی
- وابستگی فیزیکی بدن به کورتون، در دوزهای بالا و دوره‌های طولانی مدت رخ می‌دهد، و به همین دلیل در صورت مصرف طولانی مدت از قطع یکباره و ناگهانی آنها به شدت باید اجتناب شود
- اختلال در خواب
- اختلال در قاعدگی
در ارتباط با عوارض سیستمیک استفاده از کورتون به حملات آدیسونی (تنفس بالا، رنگ پریدگی و ضعف اندام‌ها) باید اشاره کرد که استفاده از کورتون با قدرت زیاد بر روی سطح وسیعی از پوست به خصوص در کودکان باعث جذب داخلی کورتون می‌شود که این جذب داخلی باعث بلوکه شدن ترشحات کورتونی داخلی از قشر آدرنال شده و فرد ممکن است دچار حملات آدیسونی و یا حملات ناشی از کم کاری هورمون کورتون شود که در برخی موارد سبب مرگ به ویژه در کودکان و نوزادان می‌شود.
بیماری آدیسون
در پایان دکتر مریم ملکی می‌افزاید، متاسفانه امروزه با مصرف خودسرانه و بیش از حد کورتیکواستروئیدها مانند کورتیکواستروئیدهای موضعی، قطره های چشمی کورتیکواستروئید و قرص‌های خوراکی به عنوان داروی چاق کننده و اشتها آور روبرو هستیم. حتی دیده شده برخی از سودجویان این داروها را در قوطی‌ها و بسنته‌بندی‌های غیرمجاز به نام داروهای گیاهی اشتهاآور به افرادی که تمایل به افزایش وزن دارند پیشنهاد می‌دهند، و به دنبال چاق شدن دچار عوارض شدید ترک‌های پوستی، و افزایش موهای زائد بدن میشوند. گرچه عوارض دیگر این کورتونها، چون پوکی استخوان، مشکلات چشمی، فشارخون و دیابت ممکن است به سرعت خود را نشان ندهد.
تعداد بازدید از این مطلب: 31635
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه