بیماری دست پا دهان یک بیماری ویروسی مسری است که بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال زیر ۵ سال شایع است. با این حال، بزرگسالان نیز در صورت قرار گرفتن در معرض ویروس می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. بیماری دست، پا و دهان (HFMD) می‌تواند در بزرگسالان علائمی مشابه با کودکان ایجاد کند، اما بزرگسالان بیشتر از کودکان بدون علامت هستند. در این مقاله، دکتر مریم ملکی به علائم،علل، درمان و راه‌های پیشگیری این بیماری می‌پردازند.
علائم
علائم سه تا شش روز پس از اولین ابتلا به عفونت شروع می‌شود. این دوره به دوره نهفتگی معروف است.
آکادمی پوست آمریکا (AADA) بیان می‌کند که اکثر بزرگسالان در صورت ابتلا به این بیماری، علائمی را تجربه نمی‌کنند و یا عموماً علائم خوش خیم خواهند داشت. علایم شامل:
١. تب
٢. علائم شبیه آنفولانزا
٣. کاهش اشتها
۴. گلو درد
۵. سر درد
۶. تحریک پذیری
۷.احساس ناخوشی و کسالت
۸. تاول‌های قرمز دردناک در دهان
٩. بثورات قرمز کف دستها و پاها، باسن، بازوها
تب و گلودرد معمولاً اولین علائم این بیماری هستند. کودکان معمولاً سه تا پنج روز پس از ابتلا به ویروس، تب و سایر علائم مشابه آنفولانزا را تجربه می‌کنند. تاول‌ها و بثورات، دیرتر و معمولاً یک یا دو روز پس از شروع تب ظاهر می‌شوند. بثورات معمولاً خارش ندارند و مانند لکه‌های قرمز صاف یا کمی برجسته به نظر می‌رسند.
مایع موجود در تاول و دلمه حاصل که با بهبودی تاول ایجاد می‌شود، می‌تواند حاوی ویروسی باشد که باعث بیماری دست پا دهان می‌شود. تاول ها را تمیز نگه دارید و از دست زدن به آنها خودداری کنید. این لکه‌ها در پوست‌های تیره‌تر به سختی دیده می‌شوند، بنابراین بررسی کف دستها و پاها در جایی که این عارضه بیشتر قابل توجه است، به تشخیص بیماری کمک می‌کند.
ضایعات می‌توانند در تمام سطوح دستها و پاها ظاهر شوند، اما بیشتر در کف دست و کف پا رخ می‌دهد، به همین دلیل است که تشخیص آن آسان است. زخم‌های دهان معمولاً به صورت لکه‌های قرمز کوچک، اغلب روی زبان و داخل دهان شروع می‌شوند که تاول می‌زنند و می‌توانند دردناک شوند.
این علائم باید با یا بدون درمان، در عرض هفت تا ده روز از بین بروند.
علل ایجاد بیماری
بیماری دست پا دهان توسط ویروس‌هایی ایجاد می‌شود که متعلق به خانواده انتروویروس‌ها هستند. کوکساکی ویروس آ١۶ (Coxsackievirus A16)، معمولاً شایع‌ترین علت بیماری دست پا دهان در ایالات متحده است. سایر ویروس‌های کوکساکی نیز می‌توانند باعث این بیماری شوند. کوکساکی ویروس آ۶ (Coxsackievirus A6)، همچنین می‌تواند باعث این بیماری شود و علائم ناشی از آن ممکن است شدیدتر باشد. انتروویروس ٧١ (EV-A71) با موارد و شیوع در شرق و جنوب شرق آسیا همراه بوده است ولی نادر است. EV-A71 با عوارض شدیدتری مانند آنسفالیت (تورم مغز)، مرتبط است.
تشخیص
این بیماری، با معاینه بیمار و ظاهر بثورات و سن بیمار تشخیص داده می‌شود. گاهی نمونه از گلو یا مدفوع بیمار، در تشخیص به کار می‌رود. با این حال، این آزمایشات به ندرت انجام می‌شود.
مدت زمان بهبودی چقدر است؟
بیماری دست پا دهان معمولاً خطرناک نیست. تقریباً همه افراد در عرض هفت تا ده روز، بدون هیچ درمان یا کمترین درمان پزشکی، بهبود می‌یابند.
آیا این بیماری مسری است؟
بله، این بیماری توسط دستهای از ویروس‌ها ایجاد می‌شود. فردی که به یکی از این ویروس‌ها آلوده شود، می‌تواند ویروس را به افراد دیگر منتقل کند. این ویروس می‌تواند از طریق یک فرد آلوده، به دیگران سرایت کند. ترشحات بینی و گلو، مانند بزاق، آب دهان و مخاط بینی، مایع حاصل از تاول‌ها یا دلمه‌ها و مدفوع معمولاً در هفته اول بیماری می‌توانند به دیگران بیماری را منتقل کنند. گاهی اوقات ویروس برای روزها یا هفته‌ها پس از برطرف شدن علائم یا حتی در صورت بدون علامت بودن، می‌تواند به دیگران منتقل شود.
این بیماری چگونه سرایت پیدا می‌کند؟
١. تماس با قطرات تنفسی حاوی ذرات ویروس پس از سرفه یا عطسه فرد بیمار
٢. لمس یک فرد آلوده یا برقراری تماس نزدیک، مانند: بوسیدن، در آغوش گرفتن
٣. استفاده از فنجان یا ظروف غذای فرد آلوده
۴. تماس با مدفوع فرد آلوده، مانند تعویض پوشک کودک و سپس دست زدن به چشم، بینی یا دهان
۵. لمس کردن اشیا و سطوحی که ویروس روی آنها وجود دارد، مانند دستگیره در، اسباب بازی کودک مبتلا.
۶. آب استخر: به ندرت، با بلعیدن آب در استخرهایی که فرد مبتلا در آن حضور داشته است، بیماری منتقل می‌شود. اگر آب به درستی با کلر تصفیه نشود احتمال انتقال وجود دارد.
در چه فصولی از سال شایعتر است؟
بیشتر در تابستان و پاییز رخ می‌دهد. با این حال، می‌تواند در هر زمانی از سال افراد را مبتلا کند.
دانش‌آموزان در چه صورت می‌توانند با ابتلا به این بیماری، در فعالیت‌های کلاسی شرکت کنند؟
تا زمانی که تب، آبریزش بینی، زخم‌های دهانی نداشته باشند.
بیماری دست، پا و دهان برای چه مدت مسری است؟
به احتمال زیاد، عفونت در هفته اول بیماری منتقل می‌شود. گاهی اوقات برای چند هفته پس از از بین رفتن علائم منتقل می‌شوند. اما این احتمال کمتر است. باید بیمار، تا زمانی که علائم برطرف شود، در منزل بماند. دانش آموزان پس از برطرف شدن علائم، همچنان باید ارتباط نزدیک خود را با همسالانشان محدود کنند.
اگر شما یا فرزندتان علائمی مانند تب یا گلودرد را تجربه کردید، از مدرسه یا محل کار دور بمانید و در خانه استراحت کنید. پس از ایجاد تاول و بثورات، بهتر است از تماس با دیگران خودداری کنید. این کار، از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری می‌کند.
چه کسانی در معرض خطر بیماری دست، پا، دهان هستند؟
کودکان خردسال زیر ۵ سال، بیشترین خطر ابتلا را دارند. در صورت حضور در مهدکودک یا مدرسه، خطر افزایش می‌یابد، زیرا ویروس‌ها می‌توانند به سرعت در این مراکز پخش شوند. کودکان معمولاً پس از قرار گرفتن در معرض ویروس‌هایی که باعث ایجاد آن می‌شوند، در برابر این بیماری مصونیت ایجاد می‌کنند. به همین دلیل است که این بیماری به ندرت، افراد بالای ده سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال، هنوز هم ممکن است کودکان بزرگتر و بزرگسالان به این عفونت مبتلا شوند، به خصوص اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشند.
عوارض بیماری
١. دهیدریشن (کم آبی بدن): برخی از افراد به ویژه کودکان خردسال، به دلیل زخم‌های دردناک دهان، قادر به نوشیدن مایعات نیستند و این امر ممکن است موجب کم آبی بدن آنها شود. والدین می‌توانند با اطمینان از نوشیدن مایعات کافی، از کم آبی بدن جلوگیری کنند.
٢. اونیکولیز (جداشدن ناخن از بستر ناخن): این عارضه به ندرت رخ می‌دهد. بیشتر گزارشات در کودکان بوده است. در این موارد گزارش شده، فرد معمولاً طی چند هفته پس از بیماری، به این عارضه مبتلا می‌شود.
٣. مننژیت ویروسی (آسپتیک): تعداد کمی از افراد مبتلا به بیماری دست پا دهان به مننژیت ویروسی مبتلا می‌شوند. علایم ان شامل: تب، سردرد، سفتی گردن وکمردرد است.
۴. آنسفالیت (تورم و التهاب مغز)
۵. فلج که به ندرت رخ می‌دهد.
۶. میوکاردیت (تورم و التهاب عضلات قلب)
درمان
در بیشتر موارد، عفونت بدون درمان طی هفت تا ده روز از بین می‌رود. با این حال، پزشک ممکن است درمان‌های خاصی را برای کمک به کاهش علائم تا زمانی که بیماری ادامه پیدا کند توصیه کند. اگر بزرگسالان علائم عفونت را نداشته باشند، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
درمان‌های دارویی:
١. لوسیون ضد خارش، مانند کالامین، برای بهبود بثورات.
٢. داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن برای تسکین سردرد
٣. برای عفونت‌های ویروسی نباید به کودکان آسپرین بدهید. آسپرین می‌تواند منجر به سندرم ری در کودکان شود.
درمان‌های خانگی
١. برای کمک به کاهش درد تاول‌ها، مکیدن یخ، بستنی، نوشیدنی‌های میوه‌ای سرد، مصرف مرکبات، اسموتی و ماست توصیه می‌شود.
٢. محدود کردن مصرف نوشابه، غذاهای تند یا شور.
٣. قرقره کردن آب نمک گرم در دهان
آیا برای این بیماری، واکسن وجود دارد؟
هیچ واکسنی در ایالات متحده آمریکا، برای محافظت در برابر ویروس‌هایی که باعث بیماری دست پا دهان می‌شوند وجود ندارد. محققان در حال کار بر روی ساخت واکسنی برای کمک به پیشگیری از بیماری دست پا دهان در آینده هستند.
راه‌های پیشگیری از ابتلا
١. شستوشوی دستها: دستهای خود را با آب و صابون به مدت حداقل بیست ثانیه بشویید. اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونی کننده دست بر پایه الکل استفاده کنید. بعد از تعویض پوشک کودک، بعد از توالت، بعد از تخلیه کردن محتویات بینی، سرفه یا عطسه، قبل و بعد از مراقبت از فردی که بیمار است دست‌هایتان را بشویید. نحوه شستن دستها را به کودکان خود آموزش دهید و مطمئن شوید که مرتباً آنها را می‌شویند.
٢. ضدعفونی کردن سطوح: سطوحی که اغلب توسط بیماران لمس می‌شوند و وسایل مشترک، از جمله اسباب بازی‌ها و دستگیره‌های در را تمیز و ضد عفونی کنید.
٣. از دست زدن به چشم، بینی و دهان خودداری کنید. اگر دستتان آلوده به ویروس باشد و سپس چشم، بینی یا دهان خود را لمس کنید، می‌توانید به بیماری دست پا دهان مبتلا شوید.
۴. عدم تماس با افراد بیمار
پیش آگهی
باید هفت تا ده روز پس از شروع اولیه علائم، حال عمومی بهتری داشته باشید. ابتلای مجدد به عفونت، غیر معمول است، زیرا بدن معمولاً در برابر ویروس‌هایی که باعث بیماری می‌شوند، مصونیت ایجاد می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
١. اگر کودک شما قادر به نوشیدن عادی نیست و شما نگران هستید که ممکن است دچار کم آبی شود.
٢. اگر کودک شما هوشیار و پاسخگو نیست.
٣. تب بیش از سه روز طول بکشد.
۴. علائم بعد از ده روز بهبود نیابد.
۵. افراد با سیستم ایمنی ضعیف.
۶. شیرخواران با سن کمتر از شش ماه.
٧. زنان باردار اگر در معرض بیماری دست، پا و دهان بوده‌اند یا با فرد مبتلا به این بیماری در تماس بوده‌اند.
تعداد بازدید از این مطلب: 6487
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه