آکنه یا جوش چیست؟

آکنه نوعی بیماری مزمن و التهابی پوستی است که باعث ایجاد لکه و جوش‌هایی به خصوص در صورت، شانه‌ها، پشت، گردن، سینه و بالای بازوها می‌شود.
جوش‌های سرسفید، جوش‌های سرسیاه، پاپول‌ها، کیست‌ها و ندول‌ها انواع آکنه هستند. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو در این مورد به جزییات بیشتر می‌پردازد.

شکل 1 آکنه یا جوش

شیوع آکنه

آکنه را مردم با عنوان جوش‌های ناشی از غرور جوانی می‌شناسند. این بیماری شایع‌ترین بیماری پوستی در جهان و رایج‌ترین علت مراجعه بیماران به پزشکان پوست و مو است.
حداقل ۸۵ درصد افراد در سنین ۱۲ تا ۲۴ سال با بروز آکنه مواجه می‌شوند. این بیماری ۳ نفر از هر ۴ نفر دارای سنین ۱۱ تا ۲۴ سال را درگیر می‌کند.

علل ایجاد آکنه

این بیماری معمولا همزمان با بلوغ شروع می‌شود، علت آن هم افزایش هورمون آندروژن که از غدد فوق‌کلیوی ترشح می‌شود، در این دوران می‌باشد. ثابت شده ‌است که هورمون آندروژن یا هورمون مردانه باعث افزایش تولید چربی و همچنین افزایش روند شاخی شدن پوست می‌شود. با این حال آکنه می‌تواند در هر سنی از نوزادی تا سنین کهنسالی بروز کند. این شرایط خطرناک نیست اما می‌تواند زخم‌های پوستی و اسکار دائم بر جای گذارد.

شکل 2 علل ایجاد آکنه

غدد چربی یا سباسه در بیشتر سطح بدن جای دارند. حدود ۱۰۰ غده در هر سانتی‌متر مربع در پوست وجود دارد، ولی این تعداد در سر و پیشانی به ۴۰۰ تا ۹۰۰ غده می‌رسد. این غدد در پوست کف دست و پاشنه پا وجود ندارند. غدد چربی بیشتر چسبیده به پیاز مو هستند و مجرای آن‌ها در قسمت فوقانی فولیکول تا سطح ادامه می‌یابد. ماهیچه راست‌کننده مو نیز در همین مکان قرار دارد.
ریشه مو در فضای کانال‌مانندی به اسم فولیکولِ مو قرار گرفته و رشد می‌کند. از طرف دیگر اصولا غدد چربی به عنوان یکی دیگر از زوائد پوستی، ترشحات چرب خود را داخل فولیکول مو تخلیه می‌کنند که این ترشحات چرب به سمت بالا حرکت کرده و روی سطح پوست پخش می‌شوند. چربی ترشح شده از این غدد یا سبوم (Sebum) نقش بسیار عمده‌ای در زیبایی و سلامت پوست دارد. ترشح کم آن باعث خشکی پوست و ترشح بیش از حد آن نیز می‌تواند عوارضی مانند جوش یا آکنه را ایجاد کند. غدد سباسه (چربی)، مایعی روغنی به نام سبوم تولید می‌کنند. سبوم سلول‌های مرده پوست را از طریق فولیکول‌ها به سطح پوست می‌رساند. مو از طریق فولیکول به خارج از پوست رشد می‌کند. جوش‌ها با مسدود شدن این فولیکول‌ها ایجاد می‌شوند و روغن در زیر پوست تجمع می‌یابد. سلول‌های پوستی، سبوم و مو می‌توانند همه در پلاک تجمع یابند. این پلاک با باکتری‌ها آلوده شده و در نتیجه متورم می‌شود. با آغاز تجزیه پلاک، جوش شروع به ظاهر شدن می‌کند.
ﭘﺮﻭﭘﻴﻮنی ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮﻡ ﺁﻛﻨﻪ (P.acnes) نام باکتری‌هایی است که روی پوست زندگی می‌کنند و به عفونت جوش‌ها کمک می‌کنند.
سطحی‌ترین لایه‌ی پوست، لایه شاخی نام دارد و سلول‌های پوستی که از لایه‌ی سازنده منشا می‌گیرند، به آهستگی به سمت بالا حرکت کرده و در نهایت از بین رفته و لایه شاخی را به وجود می‌آورند. این روند را روند شاخی شدن می‌گویند.
اساس ایجاد آکنه، اختلال در ترکیب و شدت چربی ترشح شده از غدد چربی و همچنین اختلال در روند و شدت شاخی شدن است.

شکل 3 روند تشکیل آکنه

همان‌ طور که گفته شد، بلوغ مهم‌ترین عامل آغازکننده آکنه است، براساس برخی از مطالعات فاکتورهای ژنتیکی نیز ممکن است منجر به افزایش خطر شوند. سایر عوامل شروع‌کننده عبارتند از:

• بارداری
• تغییرات هورمونی
• رطوبت بیش از حد
• تعریق زیاد
• وراثت
• استفاده از هورمون‌های آنابولیک (آندروژن‌ها) که مورد استفاده بدن‌سازان قرار می‌گیرد.
• تحریک پوست با خاراندن و همچنین ایجاد زمینه التهاب و عفونت
• استرس با مکانیزم افزایش هورمون‌های فوق کلیوی (آندروژن‌ها)
• داروهای دارای هالوژن (ید، کلرید، برومید) مثل لیتیوم، باربیتورات‌ها و غیره
• داروهای کورتیکواستروئیدی
• غذاهای دریایی که حاوی ید زیاد هستند.
• غذاهای حاوی قند و چربی زیاد
• غذاهای حاوی پروتئین کم
• کاهش مصرف ویتامین E و ویتامین A
• محصولات مراقبت از پوست و آرایش که می‌توانند منجر به بسته شدن منافذ پوست شوند.

تشخیص آکنه

تشخیص آکنه، یک تشخیص کلینیکی است. یعنی پزشک با معاینه بیمار شاکی از عارضه پوستی و با مشاهده نوع ضایعات، ضمن تشخیص بیماری، شدت آن را نیز تشخیص می‌دهد تا پروتکل درمانی لازم را برنامه‌ریزی کند. یک پزشک با دیدن پوست بیمار می‌تواند این عارضه را به راحتی تشخیص دهد. بررسی دکتر شامل معاینه صورت، سینه یا کمر بیمار برای ارزیابی شدت و شناسایی نوع جوش است. میزان آکنه مشخص می‌کند که تا چه اندازه شدید بوده و به چه درمانی نیاز دارد.
شدت آکنه اغلب به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:

• خفیف: عمدتا تعداد کمی از سرسفیدها و جوش‌های سرسیاه را شامل می‌شود.
• متوسط: تعداد بیشتری از سرسفیدها و جوش‌های سرسیاه با اندازه بزرگ‌تر را شامل می‌شود.
• شدید: تعداد زیادی پاپول بزرگ، دردناک و برآمدگی سفتِ قرمز یا کیست را شامل می‌شود که جای زخم از خود باقی می‌گذارند.

با مشاهده هر نوع جوشی، ضروری است به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.

شکل 4 درجه‌های شدت آکنه

ارتباط آکنه و تغذیه

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تغییرات خاص رژیم غذایی می‌تواند به کاهش ریسک آکنه کمک کند. به عنوان مثال، بررسی داده‌های ۱۴ مطالعه مشاهده‌ای که شامل حدود ۸۰،۰۰۰ کودک، نوجوان و جوان بود، ارتباطی بین محصولات لبنی و افزایش خطر آکنه را نشان داد. برخی مطالعات، ارتباط میان غذاهای با شاخص قند بالا (غذاهایی که باعث می‌شوند با سرعت بیشتری سطح قند خون افزایش یابد) و آکنه را نشان دادند. با این اوصاف بهتر است در مورد اطلاعات نادرست درباره تغذیه و پوست محتاط باشید. ما به دنبال اطلاعات علمی و مبتنی بر داده هستیم؛ شواهد مربوط به ارتباط میان رژیم غذایی و آکنه در حال شکوفایی هستند. احتمالا در آینده اثر رژیم غذایی بر آکنه بهتر درک شود.

آکنه در خانواده

آکنه می‌تواند به صورت ژنتیکی نیز منتقل شود. اگر والدین‌تان این بیماری را داشته‌اند، احتمالا شما نیز آن را تجربه خواهید کرد. یک مطالعه علمی نشان داده است که اگر پدر و مادر آکنه داشته باشند، برای فرزندان در سنین پایین احتمال بروز جوش شدیدتر خواهد بود. همچنین مشخص شد كه اگر یكی از والدین در سنین بالا همچنان جوش بزند، احتمالا برای فرزندان آن‌ها نیز آكنه در بزرگسالی اتفاق می‌افتد.

آکنه در زنان

1. زنان بیشتر از مردان به جوش بزرگسالی مبتلا می‌شوند، بعضی از خانم‌ها کمی قبل از پریودی خود جوش می‌زنند.
2. بسیاری از خانم‌ها در زمان بارداری معمولا در سه ماه اول بارداری علائم آکنه را تجربه می‌کنند.

اگر به طور ناگهانی جوش در زنان بالغ شروع شود، می‌تواند نشانه عدم تعادل هورمونی باشد، به خصوص اگر با علائم دیگری به شرح زیر همراه باشد:

• موهای زائد بدن (هیرسوتیسم)
• پریودهای نامنظم یا سبک

شایع‌ترین علت عدم تعادل هورمونی در زنان، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. این سندرم را می‌توان با استفاده از ترکیبی از اسکن‌های اولتراسوند (سونوگرافی) و آزمایش هورمون‌ها تشخیص داد.

روش‌های درمان آکنه

درمان به شدت و میزان پایداری آن بستگی دارد. روش‌های درمان آکنه عبارتند از :

الف- درمان موضعی آکنه:

درمان موضعی آکنه استفاده از داروهایی مانند ژل یا کرم است که به طور مستقیم به پوست مالیده می‌شود. مصرف داروهای موضعی می‌تواند آکنه خفیف را درمان کند. مواد تشکیل‌دهنده این داروها بنزوئیل پراکسید، رزورسینول، اسید سالیسیلیک یا گوگرد می‌باشد. محصولاتی که توسط پزشک تجویز می‌شوند، مانند کرم‌های ضدباکتری یا رتینوئید می‌تواند آکنه خفیف تا نسبتا شدید را درمان کند. این داروها ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با مواد دیگر تجویز شوند.

ب- درمان سیستمیک:

درمان سیستمیک شامل داروهای خوراکی برای درمان آکنه است. آنتی‌بیوتیک‌ها مانند تتراسیکلین، مینوسیکلین، داکسی سایکلین و اریترومایسین با هدف قرار دادن باکتری‌ها و کاهش التهاب، آکنه متوسط تا شدید را درمان می‌کنند. سایر درمان‌های سیستمیک شامل تجویز قرص‌های ضدبارداری، اسپیرونولاکتون، قرص هورمون ضد‌آندروژن (سیپروترون استات)، ایزوترتینوئین (آکوتان) و تجویز ویتامین A با دوز بالا است که می تواند آکنه را در برخی از زنان کاهش دهد.
توجه داشته باشید که داروهای ضدبارداری بیشتر در برخی از موارد شدید مانند آکنه کیستیک یا در مواردی که درمان‌های دیگر جواب نمی‌دهند، استفاده می‌شوند. درمان با ایزوترتینوئین نیاز به قرار ویزیت‌های منظم با متخصص پوست و انجام آزمایشات دوره‌ای جهت تکمیل دوره درمان دارد.

ج- درمان‌های‌ غیردارویی:

• بازکردن سوراخ کومدون با دست یا سوزن و وارد کردن فشار به آن‌ها برای تخلیه، که این کار ممکن است در نهایت به لک شدن پوست منجر شود.
• استفاده از صابون گلیسرین یا ضدباکتری
• پیلینگ سطحی با استفاده از گلیکولیک اسید و سالیسیلیک اسید
• استفاده از کرایوتراپی، فوتوتراپی با نور قرمز، نور آبی (LED)، آی پی ال (IPL) و بعضی از انواع لیزرها

شکل 5 درمان انواع آکنه

در پایان دکتر مریم ملکی توصیه می‌کند پیگیری درمان و ناامید نشدن از درمان مهم‌ترین نکته در به ‌دست آوردن بهبودی کامل است.

لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

• تلفن :03136662224

رزرو نوبت ویزیت آنلاین دریافت مشاوره رایگان
تعداد بازدید از این مطلب: 4789
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03136662224