لیشمانیوز بیماری انگلی است كه توسط گونه‌های مختلف تك یاخته‌ای بنام لیشمانیا ایجاد می‌شود. این بیماری در 88 كشور جهان كه اكثرا كشورهای حال توسعه هستند دیده می شود. لیشمانیوز توسط نیش گونه‌هایی از پشه خاكی منتقل می‌گردد و ممكن است به یكی از اشكال لیشمانیوز پوستی (سالك)، لیشمانیوز احشایی (كالاآزار) و لیشمانیوز پوستی مخاطی دیده شود. بروز سالانه جهانی سالك 5/1-1 میلیون نفر است .در بعضی مناطق ایران جوشگاه یا زخم فعال سالك در 90% كودكان تا سن 15 سالگی دیده می شود .
انگل عامل بیماری بر اثر نیش انواع گوناگون پشه‌هایی ریزی كه به پشه خاكی یا پشه كوری معروف‌اند انتقال پیدا می‌كند. این بیماری در نقاط مختلف به نام‌های متفاوتی خوانده می‌شود :
در بعضی مناطق مثل تهران و شیراز به سالك، در اصفهان به كپه ارمنی، در خراسان به لكه سال، درمنطقه سرخس به زخم سرخسی، در تركمن صحرا به زخم مرزی و در افغانستان به سالدانه معروف است .معمولا در نواحی باز بدن و نقاطی كه بیشتر در معرض گزش پشه است بروز می‌كند ،گرچه ضایعه در هر نقطه‌ای از بدن ممكن است دیده شود. اما نقاط پرموی بدن از جمله سر و همچنین نواحی مخاطی كمتر دچار بیماری می‌شود .
انواع سالك
سالك به دو شكل شهری و روستایی تقسیم می‌شود. نوع شهری یا نوع خشك سالك، سالك بوسیله لیشمانیا تروپیكا و نوع روستائی یا نوع مرطوب بیماری لیشمانیا ماژور ایجاد می‌شود. این دو بیماری سالك تقریبا از هم متمایزند .
- شكل خشك
شكل خشك بیماری سالك با یك جوش قرمز رنگ معمولا حدود 8 تا10 ماه بعد از گزش پشه در محل گزش شروع می‌شود. میزبان این نوع بیماری انسان است. بعد از گذشت چند هفته یا چند ماه جوش اولیه فعال شده و رشد می‌كند و در این حالت ضایعه یا ضایعات بزرگ‌تر می‌شود و اطراف آن را هاله قرمزی رنگی می‌گیرد كه كم‌كم قوام آن سفت می‌شود .با گذشت زمان ضایعه نرم‌ترشده و مایعی شفافی ترشح می‌كند و بتدریج ضایعه بصورت زخم باز در می‌آید .
زخم نوع خشك درد ندارد و ممكن است با خارش مختصری همراه باشد. گره‌های لنفاوی اطراف زخم ممكن است كمی متورم و درد ناك شود. زخم بتدریج از وسط شروع به بهبود می‌كند و بعد از گذشت حدود 1-2 سال كاملا بهبود می‌یابد و جوشگاهی با حدود مشخص و فروفته با حاشیه ای نامنظم بجای می‌گذارد .
ممكن است از اطراف جوشگاه یك زخم قدیمی، ضایعه جدیدی شروع به پیشرفت كند. این نوع ضایعه رسیدوانس نامیده می شود و شكل راجع بیماری است .در این ضایعات انگل به ندرت یافت می‌شود. تعداد و وسعت ضایعات در سالك نوع خشك معمولا محدود و كمتر ار نوع مرطوب است. بنابراین توصیه سازمان جهانی بهداشت درمان این ضایعات را به منظور جلوگیری از انتشار بیماری باید در اسرع وقت آغاز نمود .
كانون اصلی آن در ایران شهرهای مشهد، كرمان، بم، یزد، اصفهان می‌باشند .
- شكل مرطوب
در این نوع سالك معمولا دوره نهفتگی بیماری كوتاه‌تر است و به چند هفته تا 2 ماه می‌رسد. زخم نوع مرطوب با التهاب حاد شروع و بتدریج اطراف زخم پرخون شده كه ممكن است با عوارضی از قبیل تورم، عفونت، التهاب در مسیر لنف و تورم غدد لنفاوی اطراف وحتی تب همراه شود .
سالك نوع مرطوب معمولا بعد ازگذشت 4 تا 6 ماه با بجای گذاشتن جوشگاه خود به‌خود بهبود می‌یابد. میزبان این شكل سالك جوندگان از قبیل موش‌های صحرایی بخصوصی هستند و پشه خاكی انگل را از میزبان جونده به انسان منتقل می‌كند .
تعداد ضایعات در سالك مر طوب متعدد و حتی گاهی به صدها عدد می‌رسد و وسعت ضایعات نیز بیشتر است .
كانون اصلی در ایران اصفهان، گلستان، سمنان، فارس و یزد می‌باشند .
ایمنی سالک
ضایعه سالك چه بصورت ابتلا ناشی از گزش پشه و چه بصورت تلقیح لیشمانیزاسیون وقتی بهبود پیدا كرد باعث مصونیت دائمی در مقابل عفونت‌های بعدی می‌شود .
بهبودی معمولا با ایجاد واكنش‌های ایمنی تاخیری همراه است كه آزمون پوستی لیشانین از آن جمله است. از آزمون پوستی لیشمانین بعنوان آزمون غربالگری در این بیماری استفاده می‌شود بدین معنی كه در اكثریت افرادی كه بهبود می‌یابد این آزمون پوستی مثبت می‌گردد. برای انجام این آزمون 1/0 سی سی از مایع لیشمانین بصورت داخل جلدی تزریق باشد 72-48 ساعت بعد ا ز تزریق ثبت می‌گردد كه اندازه سفتی بیش از 5 میلی‌متر مثبت تلقی می‌شود .
درمان سالک
سالك معمولا بیماری خودبه‌خود بهبود یابنده است ولی اثر یا جوشگاه آن برای همیشه باقی می‌ماند. در نوع خشك بیماری چون مخزن بیماری انسان‌های آلوده هستند و به منظور محدود كردن سرایت بیماری در تمامی موارد درمان هرچه سریع‌تر توصیه می‌شود. اما در نوع مرطوب سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌كند كه اگر ضایعات كوچك و به تعداد كم در نواحی پوشیده بدن هستند نیازی به درمان ندارند .
درمان اصلی سالك در حال حاضر تر كیبات 5 ظرفیتی آنتیموان (گلوكانتیم وپنتوستام) است. این داروها گران قیمت‌اند، نیاز به تزریقات مكرر دارند و بعضا با اثرات جانبی همراه می‌باشند .
- اگر ضایعات كوچك و به تعداد كم و در نواحی غیر از صورت و روی مفاصل باشند، هقته‌ای 1بار آمپول گلوكانتیم به صورت موضعی در اطراف ضایعه تزریق می‌شود .
- در ضایعات بزرگ و متعدد گلوكانتیم به صورت داخل عضلانی به مدت 2 هفته در نوع مرطوب و هفته در نوع خشك تجویز می‌گردد .
- عوارض جانبی نادر است و شامل درد محل تزریق، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، بی‌حالی، درد عضلانی، سردرد و خواب آلودگی می‌باشد.
- در اثر تجمع دارو در بدن ممكن است تغییرات نوار قلب دیده شود كه نیاز به قطع موقت دارو دارد .
- مصرف آن در خانم‌های باردار یا شیرده و افرادی كه نارسایی قلبی یا كلیوی یا كبدی دارند توصیه نمی‌شود .
- از كرایوتراپی (سرمادرمانی) نیز در درمان ضایعات محدود و كوچك سالك استفاده می‌شود كه می‌تواند به تنهایی یا توام با تزریق موضعی گلوكانتیم هر 2 هفته یك‌بار انجام شود .
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از سالك ایجاد مانعی در برابر گزش پشه ناقل بیماری است. استفاده از حشره كش‌ها و دوركننده‌های حشرات و پوشاندن بدن در مواقع مسافرت به مناطق بومی می‌تواند تا حدودی از گزش پشه و بروز بیماری پیشگیری كند .از بین بردن موش‌ها صحرایی كه ناقلین سالك مرطوب هستند نیز به كنترل بیماری كمك خواهد كرد .
تاكنون واكسن‌های متعددی در نقاط مختلف جهان بر علیه لیشمانیوز مورد ارزیابی قرار گرفته است ولی متاسفانه در حال حاضر واكسن موثری بر علیه این بیماری وجود ندارد .
تولید و ارزیابی واکسن لیشمانیوز در ایران، سال‌ها قبل با همکاری جوامع علمی داخلی و بین المللی تحت نظارت سازمان جهانی بهداشت شروع شده است و تا اکنون واکسن‌هایی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. نتایج این کار آزمایی‌هایی مورد نشان می‌دهد که این واکسن‌ها کاملا بی‌خطرند ولی اثر بخشی لازم را ندارند و نیاز به ادامه پژوهش در این زمینه وجود دارد .
لیشمانیزاسیون نوعی واکسیناسیون است که در انگل لیشمانیای زنده عفونت‌زا به فرد سالم تلقیح می‌شود و بصورت مصنوعی زخم سالک در ناحیه پوشیده‌ای از بدن ایجاد می‌گردد .زخم ایجاد شده معمولا در مدت کوتاهی با بر جای گذاشتن جوشگاه دائمی بهبود می‌یابد و بعد از بهبودی زخم، فرد در مقابل عفونت بعدی مصون می‌باشد .بندرت زخم بزودی بهبودی پیدا نمی‌کند و درمان ضرورت می‌یابد .
لطفا از عکسهای قبل وبعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.
آدرس:اصفهان- خ چهار باغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی )
تلفن :03116662224
تعداد بازدید از این مطلب: 13738
لطفا از عکسهای قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه