یائسگی مرحله‌ای طبیعی در زندگی هر زن است که معمولا بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی رخ می‌دهد. این مرحله با کاهش تدریجی سطح استروژن و پروژسترون همراه است و اثرات گسترده‌ای بر پوست دارد، از جمله کاهش قوام، نازک شدن پوست، کاهش رطوبت، کاهش الاستیسیته و بروز چین‌وچروک زودرس.
هورمون تراپی جایگزین Hormone Replacement Therapy یا (HRT) روشی موثر برای کاهش علائم یائسگی است که تاثیرات مثبتی نیز بر سلامت و جوانی پوست دارد. در این مقاله دکتر مریم ملکی، متخصص پوست و مو، به بررسی انواع روش‌ها، تفاوت و عوارض هورمون تراپی می‌پردازند.
شکل 1 هورمون‌تراپی (HRT)
تاثیرات یائسگی بر پوست
کاهش سطح هورمون‌های جنسی (به ویژه استروژن) در دوران یائسگی می‌تواند منجر به تغییرات زیر در پوست شود:
شکل 2 تغییرات پوست در دوران یائسگی
هورمون تراپی چگونه بر پوست اثر می‌گذارد؟
هورمون تراپی جایگزین (خوراکی یا ترانس‌درمال) با افزایش سطح استروژن و/یا پروژسترون در بدن، اثرات ضدپیری (anti-aging) شخصی بر پوست دارد:
افزایش سنتز کلاژن
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که استروژن می‌تواند سنتز کلاژن نوع I و III را تا 30٪ افزایش دهد، که نقش حیاتی در ضخامت و استحکام پوست دارد.
بهبود خاصیت ارتجاعی پوست
هورمون‌ها باعث افزایش فیبرهای الاستین و حفظ انعطاف‌پذیری طبیعی پوست می‌شوند.
افزایش آبرسانی
استروژن باعث افزایش تولید اسید هیالورونیک و ترشح سبوم می‌شود که هر دو در حفظ رطوبت نقش کلیدی دارند.
کاهش چین‌وچروک
در برخی مطالعات، استفاده از HRT با کاهش چین‌های سطحی و عمیق به ویژه در نواحی اطراف چشم و دهان همراه بوده است.
شکل 3 هورمون تراپی چگونه بر پوست اثر می‌گذارد
انواع هورمون تراپی
اما چیزی که بسیاری از خانم‌ها نمی‌دانند این است که هورمون تراپی انواع مختلفی دارد که شناخت آن‌ها برای انتخاب درمان درست بسیار مهم است. در ادامه به تفکیک این دو نوع اصلی می‌پردازیم:
هورمون تراپی سیستمیک و هورمون تراپی موضعی
شکل 4 انواع هورمون تراپی
هورمون تراپی خوراکی (Oral HRT)
فرم خوراکی قرص استروژن و/یا پروژسترون
اثرات عمومی بر بدن:
تنظیم علائم یائسگی مثل:
- گرگرفتگی
- تعریق شبانه
- بی‌خوابی
- افت خلق و تحریک‌پذیری
- خشکی واژن
- پیشگیری از پوکی استخوان
- بهبود خلق و میل جنسی در برخی زنان
فرم ترانس‌درمال (Transdermal)
ترانس‌درمال به دارویی گفته می‌شود که از طریق پوست جذب می‌شود ولی هدفش اثرگذاری سیستمیک (در کل بدن) هست، نه فقط در ناحیه استفاده
مثال‌های رایج:
- پچ پوستی استروژن یا پروژسترون مثل (Estradot, Climara)
- ژل استروژن ترانس‌درمال مثل (Estrogel, Divigel)
این محصولات فرمولاسیونی خاص دارند که به دارو اجازه می‌دهد از سد پوستی عبور کند و وارد جریان خون شود.
در نتیجه، مشابه فرم خوراکی عمل می‌کنند، ولی بدون عبور از کبد (first-pass effect)، پس عوارض کبدی کمتری دارند.
فرم ژل یا کرم موضعی (Topical)
در مقابل، کرم یا ژل موضعی استروژن یا پروژسترون فقط در محل استفاده اثر دارد و معمولا برای پوست صورت، واژن یا نواحی خاص استفاده می‌شود.
مثل:
- کرم استروژن برای صورت یا گردن
- کرم واژینال استروژن برای خشکی واژن
این محصولات طوری طراحی شده‌اند که جذب سیستمیک آن‌ها ناچیز یا نزدیک به صفر باشد.
فقط برای اثر موضعی روی بافت همان ناحیه مناسب هستند (مثلا برای افزایش ضخامت پوست صورت یا کاهش چروک اطراف چشم)
تفاوت خوراکی و ترانس‌درمال در عوارض جانبی
شکل 5 تفاوت عوارض جانبی خوراکی و ترانس‌درمال
مثال‌های هورمون تراپی ترانس‌درمال (Transdermal HRT)
- هدف: اثر سیستمیک در کل بدن
- فرم‌ها: پچ پوستی، ژل، اسپری
شکل 6 مثال‌های هورمون تراپی ترانس‌درمال (Transdermal HRT)
مثال‌های هورمون تراپی موضعی (Topical HRT)
- هدف: اثر فقط در محل استفاده
- جذب سیستمیک بسیار کم یا نزدیک به صفر
- مناسب برای پوست صورت، ناحیه واژینال یا گردن
شکل 7 مثال‌های هورمون تراپی موضعی (Topical HRT)
تفاوت اصلی موضعی و ترانس‌درمال
شکل 8 تفاوت اصلی موضعی و ترانس‌درمال
محدودیت‌ها و ملاحظات
خطرات هورمون تراپی شامل افزایش اندک در ریسک سرطان پستان، ترومبوز، یا مشکلات قلبی است؛ مخصوصا در استفاده‌های بلندمدت.
- انتخاب بین فرم‌های خوراکی، ترانس‌درمال، یا موضعی باید بر اساس شرایط بالینی و مشاوره با پزشک متخصص زنان باشد.
- خانم‌هایی که سابقه سرطان یا مشکلات عروقی دارند، باید با احتیاط بیشتری HRT را آغاز کنند.
شکل 9 خطرات هورمون تراپی
توصیه‌های تکمیلی برای بهبود پوست یائسه
- اقدام مکمل تاثیر استفاده از رتینول یا رتینوئیدها: افزایش نوسازی سلولی
- مزوتراپی و پی‌آرپی: تحریک فاکتورهای رشد
- لیزر فرکشنال CO₂: افزایش کلاژن و جوانسازی
- هایفوتراپی و آراف: لیفت و سفتی پوست
- مکمل‌های ایزوفلاوون (سویا): اثر شبیه استروژن ملایم
آیا مصرف هورمون تراپی (HRT) برای پوست در دوران یائسگی توصیه می‌شود؟
بله، در صورت نبود منع پزشکی، هورمون تراپی می‌تواند برای بهبود وضعیت پوست و کیفیت زندگی در یائسگی توصیه شود. اما باید با بررسی کامل فردی و تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.
چرا هورمون تراپی می‌تواند مفید باشد؟
هورمون تراپی تنها برای علائم پوستی تجویز نمی‌شود، بلکه در موارد زیر نیز بسیار موثر است:
شکل 10 اثرات مفید هورمون تراپی
چه کسانی نباید هورمون تراپی بگیرند؟
هورمون تراپی معمولا توصیه نمی‌شود در موارد:
- سابقه سرطان پستان یا اندومتر
- سابقه ترومبوز وریدی یا آمبولی ریه
- بیماری شدید کبدی
- خونریزی غیرقابل توجیه رحمی
- فشار خون کنترل‌نشده یا بیماری قلبی خاص
شکل 11 هورمون تراپی برای چه کسانی توصیه نمی‌گردد
نتیجه‌گیری
سوال پاسخ
آیا برای جوانسازی پوست HRT مفید است؟ بله، کاملا اثبات شده
آیا برای همه خانم‌ها قابل استفاده است؟ خیر، فقط برای افرادی که منع پزشکی ندارند.
آیا باید صرفا برای پوست از HRT استفاده شود؟ ترجیحا نه؛ HRT باید برای بهبود کلی علائم یائسگی استفاده شود.
جایگزینی برای HRT چیست؟ درمان‌های موضعی (کرم استروژن)، ایزوفلاوون‌ها، مزوتراپی، لیزر، رتینوئید و …
البته انتخاب نوع درمان، دوز و طول مدت استفاده باید کاملا شخصی‌سازی شده و زیر نظر پزشک انجام شود.
لینک کوتاه این مقاله: https://drmaleki.ir/?p=25484📋
تعداد بازدید از این مطلب: 4
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه