دندان قروچه یا بروکسیسم (Bruxism) به عنوان یک فعالیت پارافانکشنال روزانه یا شبانه تعریف می‌شود که شامل فشار دادن، ساییدن یا قفل کردن ناخودآگاه دندان‌ها بر روی هم است.
این عارضه می‌تواند در طول روز یا شب رخ دهد و با انقباض مداوم عضلات فک باعث بروز تغییرات عملکردی، ساختاری و حتی زیبایی در صورت شود.
بر اساس تعریف آکادمی آمریکایی دردهای اوروفاسیال (AAOP) در سال ۲۰۰۸، برکسیسم شامل حرکات غیرارادی و غیرعملکردی فک است که با انقباض طولانی‌مدت عضلات بسته‌کننده فک (عضلات تمپورالیس، ماستر و پتریگوئید داخلی) ایجاد می‌شود.
گرچه بیشتر افراد دندان قروچه را صرفا یک مشکل دندانی می‌دانند، تحقیقات نشان داده‌اند که این عادت می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر فرم صورت و حتی روند پیری پوست بگذارد. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو در اصفهان، به بررسی عوارض دندان قروچه و روش‌های پیشگیری و درمان آن می پردازند.
شکل 1 تفاوت دندان سالم و تاثیرات دندان قروچه بر روی دندان ها
علل و عوامل مستعد کننده دندان قروچه (Etiology)
علت دقیق برکسیسم هنوز کاملا مشخص نیست، اما فرض بر این است که مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، ساختاری و روانی‌ـ‌اجتماعی در ایجاد آن نقش دارند:
1- عوامل ژنتیکی
۲۱ تا ۵۰ درصد افراد مبتلا به برکسیسم شبانه، یکی از اعضای نزدیک خانواده را دارند که در کودکی همین مشکل را تجربه کرده است.
2- اختلالات اکلوژن (Occlusal Interference)
ناهنجاری‌های موقعیتی یا ساختاری که باعث تغییر در تماس دندان‌ها و بایت می‌شوند.
3- عوامل روانی‌ـ‌اجتماعی
استرس هیجانی مهم‌ترین عامل محرک محسوب می‌شود. همچنین اضطراب، بی‌خوابی و افسردگی می‌توانند باعث تداوم بیماری شوند.
4- سایر عوامل
- تروما یا ضربه شدید (Macrotrauma)
- سیگار
- بیماری‌های سیستمیک
- مصرف الکل
- رفلاکس معده به مری (GERD)
- برخی داروها
شکل 2 علل و عوامل مستعد کننده دندان قروچه
عادات دهانی تشدیدکننده دندان قروچه
هنگام گرفتن شرح‌حال دقیق از بیمار باید به عادات زیر توجه کرد، زیرا می‌توانند باعث بروز یا تشدید برکسیسم شوند:
- گاز گرفتن زبان، گونه یا لب
- جویدن آدامس یا تخمه به‌مدت طولانی
- جویدن ناخن
- گاز گرفتن اجسام سخت
این عادات ممکن است موقتا استرس و اضطراب را کاهش دهند، اما اثرات مخربی روی عضلات و مفاصل فک دارند.
شیوع دندان قروچه
بر اساس یک مرور سیستماتیک در سال ۲۰۱۳، شیوع برکسیسم در مطالعات بالینی بین ۸ تا ۳۱.۴ درصد گزارش شده است. برکسیسم روزانه در زنان شایع‌تر است، در حالی‌که برکسیسم شبانه بین دو جنس به طور برابر مشاهده می‌شود و با افزایش سن کاهش می‌یابد.
دندان قروچه چگونه فرم صورت را تغییر می‌دهد؟
نقش عضلات جونده
دو عضله اصلی در فرآیند جویدن و فشردن فک نقش دارند:
- ماستر (در کنار فک پایین)
- تمپورالیس (در کناره سر)
وقتی این عضلات بیش از حد کار کنند، مانند بدنسازی که عضلات خود را تمرین می‌دهد، دچار هیپرتروفی یا بزرگ‌شدگی می‌شوند. نتیجه:
- پهن و مربعی شدن زاویه فک
- ظاهر خشن‌تر یا مردانه‌تر در صورت
- پُف‌کردگی و برجستگی غیرطبیعی در بخش پایینی صورت
شکل 2 روند تغییرات فرم صورت بر اثر دندان قروچه
تاثیر دندان قروچه بر فرم صورت
کاهش ارتفاع صورت:
فشار و سایش دندان‌ها در اثر قروچه مداوم می‌تواند باعث کوتاه شدن دندان‌ها و در نتیجه کاهش فاصله بین فک بالا و پایین شود. این موضوع باعث می‌شود صورت حالتی فشرده، کوتاه‌تر و پیرتر به خود بگیرد.بزرگ شدن عضلات فک (ماستر و تمپورال):
فعالیت مداوم عضلات جویدن باعث بزرگ شدن این عضلات شده و در نهایت، فک ظاهری مربعی‌تر و برجسته‌تر پیدا می‌کند؛ چیزی که ممکن است فرم طبیعی صورت را تغییر دهد و ظاهر خشن‌تری ایجاد کند.تحلیل استخوان فک و افتادگی پوست صورت:
در موارد شدید، فشار ناشی از دندان قروچه می‌تواند باعث تحلیل رفتن استخوان فک شود. کاهش تراکم استخوانی می‌تواند منجر به افتادگی پوست و تسریع علائم پیری شود.
آیا دندان قروچه باعث پیری زودرس می‌شود؟
پاسخ کوتاه: بله.
بر اساس مطالعات منتشر شده در Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology، فشارهای مکرر ناشی از دندان قروچه باعث:
- کوتاه شدن دندان ها به دلیل سایش مینای دندان
- کاهش ارتفاع یک سوم پایینی صورت
- افتادگی پوست به دلیل کاهش حجم استخوان و بافت حمایت‌کننده
- ایجاد چین و چروک های زودرس اطراف دهان و فک
این تغییرات، ظاهری سالخورده‌تر به چهره می‌دهند، حتی اگر سن واقعی فرد پایین باشد. مهم است افراد توجه داشته باشند همه ی افرادی که دندان‌های خود را به هم می‌سایند یا فک خود را فشار می‌دهند، دچار این تغییرات ظاهری صورت نمی‌شوند. شدت و مدت زمان بروکسیسم شما نقش مهمی در تعیین میزان تاثیرات ظاهری خواهد داشت.
شکل 3 غیر قرینگی و کاهش ارتفاع فک پایین به دنبال دندان قروچه بعذ از 5 سال
راه کارهای درمان دندان قروچه و روش‌های پیشگیری و بازگرداندن فرم صورت
۱. گارد دندانی (نایت‌گارد)
یکی از موثرترین و ساده‌ترین راه‌ها. این وسیله:
- از سایش دندان‌ها جلوگیری می‌کند.
- فشار روی عضلات فک را کاهش می‌دهد.
- با کاهش فعالیت عضله ماستر، به مرور باعث ظریف‌تر شدن فک می‌شود.
مطالعات سونوگرافی نشان داده‌اند که استفاده منظم از گارد، ضخامت عضله ماستر را در چند هفته کاهش می‌دهد.
۲. تزریق بوتاکس در عضله ماستر
تزریق بوتاکس در عضله ماستر با مسدود کردن سیگنال‌های عصبی به عضله، فعالیت آن کم شده و به مرور کوچک‌تر می‌شود.
مزایا:
- کاهش پهنی فک
- ظاهر لطیف‌تر و متعادل‌تر در صورت
- نیازمند تکرار (هر ۴ تا ۶ ماه)
۳. درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
در صورت وجود درد یا صدا در فک، درمان‌های اختصاصی می‌توانند فشار روی عضلات و مفصل را کم کنند.
۴. دندانپزشکی زیبایی
در موارد سایش شدید، با روکش یا ونیر می‌توان طول دندان‌ها را بازگرداند و فرم صورت را جوان‌تر کرد.
۵. ارتودنسی
اگر علت دندان قروچه، بایت نامناسب باشد، درمان ارتودنسی می‌تواند به کاهش آن کمک کند.
۶. ایمپلنت و بازسازی استخوان
در صورت از دست رفتن دندان یا تحلیل استخوان، ایمپلنت‌ها حجم و حمایت لازم برای قسمت پایینی صورت را برمی‌گردانند.
شکل 3 روش‌های درمان و پیشگیری از دندان قروچه و بازگرداندن فرم صورت
جمع‌بندی
دندان قروچه یک مشکل ساده و بی‌خطر نیست. این عادت می‌تواند به مرور:
- دندان‌ها را فرسوده کند.
- فرم فک و صورت را تغییر دهد.
- فرآیند پیری را تسریع کند.
با تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمان مناسب، می‌توان نه تنها از دندان‌ها محافظت کرد، بلکه ظاهر جوان و متعادل صورت را نیز حفظ کرد.
پیشنهاد ما در کلینیک:
اگر علائم دندان قروچه دارید یا تغییراتی در فرم فک و صورت خود مشاهده کرده‌اید، بهتر است هر چه سریع‌تر مشاوره تخصصی بگیرید تا از عوارض جبران‌ناپذیر پیشگیری شود.
لینک کوتاه این مقاله: https://drmaleki.ir/?p=25707📋
تعداد بازدید از این مطلب: 263
لطفا از عکس‌های قبل و بعد بیماران در گالری تصاویر دیدن فرمایید.
آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)
تلفن :03136662224
۰ دیدگاه